(به بهانه ی همه پرسی ششم بهمن1341)

انقلاب سفید یا انقلاب شاه و مردم نام یک سلسله تغییرات اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی در قالب اصول نوزده‌گانه بود که برخی از اصول آن در دوره ی پادشاهی محمدرضا پهلوی و با یاری نخست وزیران وقت؛ علی امینی، اسدالله علم، حسنعلی منصور و امیرعباس هویدا در ایران محقق شد. اصول یاد شده عبارت بود از:

اصل اول: اصلاحات ارضی و الغای رژیم ارباب و رعیتی

اصل دوم: ملّی کردن جنگل‌ها و مراتع

اصل سوم: فروش سهام کارخانجات دولتی به عنوان پشتوانه اصلاحات ارضی

اصل چهارم: سهیم کردن کارگران در سود کارخانه‌ها

اصل پنجم: اصلاح قانون انتخابات ایران به منظور دادن حق رأی به زنان و حقوق برابر سیاسی با مردان

اصل ششم: ایجاد سپاه دانش

اصل هفتم: ایجاد سپاه بهداشت

اصل هشتم: ایجاد سپاه ترویج و آبادانی

اصل نهم: ایجاد خانه‌های انصاف و شوراهای داوری

اصل دهم: ملّی کردن آب‌های کشور

اصل یازدهم: نوسازی شهرها و روستاها با کمک سپاه ترویج و آبادانی

اصل دوازدهم: انقلاب اداری و انقلاب آموزشی

اصل سیزدهم: فروش سهام به کارگران واحدهای بزرگ صنعتی یا قانون گسترش مالکیت واحدهای تولیدی

اصل چهاردهم: مبارزه با تورم و گران‌فروشی و دفاع از منافع مصرف‌کنندگان

اصل پانزدهم: تحصیلات رایگان و اجباری

اصل شانزدهم: تغذیه رایگان برای کودکان خردسال در مدرسه‌ها و تغذیه رایگان شیرخوارگان تا دو سالگی با مادران

اصل هفدهم: پوشش بیمه های اجتماعیبرای همه ایرانیان

اصل هجدهم: مبارزه با معاملات سوداگرانه زمین‌ها و اموال غیرمنقول

اصل نوزدهم: مبارزه با فساد، رشوه‌گرفتن و رشوه‌دادن

انقلاب سفید در مرحله ی نخست شامل اصل اول تا ششم (اصول ششگانه) از اصول نوزده گانه ی انقلاب سفید بود که در ششم بهمن ماه 1341 به همه پرسی گذاشته شد. اصول بعدی به مرور به اصول ششگانه افزوده شد. گفتنی است نقطه ی برجسته ی اصول ششگانه و رفراندوم برگزار شده، همانا اصل اول و هدف آن، اصلاحات ارضی و الغای رژیم ارباب و رعیتی بود.

 پیش از اصلاحات ارضی در ایران 50 درصد از زمین‌های کشاورزی در دست مالکان بزرگ بود، 20 درصد متعلق به اوقاف، 10 درصد از زمین‌ها دولتی و 20 درصد نیز به کشاورزان تعلق داشت. پیش از اصلاحات ارضی به دستور محمدرضا پهلوی 18000 روستا را در فهرستی درآوردند که قرار بود زمین‌های آن بین روستاییان تقسیم شود. محمدرضا پهلوی سالیان دراز از لزوم اصلاحات ارضی در ایران می‌گفت و به دلایلی به انجام آن موفق نمی شد، اما بالاخره در ششم بهمن ماه سال 1341 آن را در قالب اصول ششگانه ی انقلاب سفید به رأی عموم مردم گذاشت.

نتیجه ی رأی گیری به شرح زیر اعلام شد:

·  رای موافق: 5،711،598

·  رای مخالف: 4115

·  تخمین مشارکت: 65%

گفتنی است با توجه به این که زنان در رفراندوم حق رأی نداشتند (به همین دلیل یکی از اصول ششگانه، دادن حق رأی به زنان بود) وزارت کشور اعلام کرده بود رأی زنان به حساب نمی‌آید؛ با این حال رأی موافق زنان (که صرفاً برای بزرگ‌نمایی اعلام شد و در نتیجه ی آرا به حساب نیامد) 271179 نفر اعلام شد.

امام خمینی در 10 اسفندماه سال 1341، طی نامه‌ای به شاه ضمن اعتراض به حق رأی زنان در انتخابات ها به عنوان یک عمل خلاف اصول قرآن و اسلام، اشکالات دیگری نیز به رفراندوم برگزار شده به شرح زیر وارد کرد:

     * در قوانین ایران همه‌پرسی پیش‌بینی نشده‌است.

     * معلوم نیست چه مقامی صلاحیت دارد همه‌پرسی نماید و این امری است که باید قانون معین کند.

     * لوایح ششگانه مبهم‌اند و فاصله اعلان آن‌ها تا زمان برگزاری همه‌پرسی اندک است و مردم مهلت اندیشیدن درباره ی آن‌ها را ندارند.

     * اکثریت جامعه ایران قوه تشخیص فهم این اصول را ندارند.

     * رأی دادن باید در محیط آزاد باشد و این در ایران عملی نیست.

_________________________________________________

برخی منابع:

افخمی، غلامرضا، جامعه، دولت و جنبش زنان ایران

محیط، مسعود، آتش بیاران دوزخ، وحشت بزرگ، انتشارات ایرانیان، لندن، 2009میلادی

پزشک‌زاد، ایرج، مروری در واقعه 15 خرداد 1342، چاپ سوم، شرکت کتاب، لس آنجلس، 2008 میلادی