در میان سالی و با گذشت اربعینی از عمر، بالاخره توفیق یار شد و سفر حج عمره میسر! با اینکه آمادگی روحی و معنوی لازم را نداشتم، لکن با شک و تردید، شاید هم از روی کنجکاوی و کسب تجربه و شناخت، آماده سفر شدم. - به فرمایش امام خمینی سفر به معبد عشق و مرقد معشوق- چراکه هر سفری و هجرتی مبنای بیداری است، یا دست کم زمینه شک که این خود مقدمه بیداری و شناخت و یقین!

بگذریم، قصد مقاله و سفرنامه یا گزارش نویسی ندارم. کاری هم به توشه و بُعد معنوی و روحی و جنبه الهی حج ندارم چون امری است شخصی بین عبد و معبود، اما در طول سفر یازده روزه، جالبترین و مهمترین چیزها برایم تطبیق شنیدنی ها و دانستنی های ذهنی خود از تاریخ صدر اسلام و اطلاعات و پیش داوری ها از وضعیت و مسائل فعلی عربستان سعودی (مکه و مدینه) بود. واقعا شنیدن کی بود مانند دیدن! خلاصه با این دید، تجربیات و دانستنی های خوبی حاصل شد که بَد ندیدم عصاره این تأمل ها و تجربه ها بصورت دل نوشته های کوتاه خدمت دوستان و خوانندگان محترم ارائه شود تا با کسب نظرات و تجربیات آنان برداشت های خود را اصلاح یا تکمیل کنم.

قسمت نخست؛ «پوستین حج را نیز وارونه به تن کرده اند»!

گاه چه فاصله است میان حقیقت و واقعیت ها با شنیده ها و نوشته ها، میان آنچه بوده با آنچه شده، یا آنچه گفته و نوشته می شود با آنچه هست. گاه فاصله ای تا حد تناقض که به وارونگی می رسد. این وارونگی ها گاه در همه ابعاد اتفاق افتاده؛ در مورد خود حج و واقعیت های تاریخی آن، در مورد واقعیت ها و مسائل امروزی و جاری آن، چرا و به چه علت بماند که جای بحث آن نیست. اما یکی از وارونگی های حج که تا حدودی لمس و درک کردیم و همه جا بخصوص در کلاس ها و جلسات آموزشی و توضیحی و توجیهی کاروان، چه قبل و چه همگام با سفر بود. توجه و دقت بیش از حد به یکسری اعمال ظاهری و صوری حج و غفلت از فلسه و باطن و محتوای آن است. حج را خلاصه می کنند در اعمال و برنامه های ظاهری و تکلیفی و تقلیدی بی روح. مطالبی و احکامی که عیناً در کتب فقهی و یا ادعیه قابل دسترسی است. از فلسفه و هدف و روح حج خبری نیست، تفسیری نیست. گاه در این جلسات مطالب و توصیه ها و تأکیداتی با پیشداوری های ثابت و موضع گیری های یک جانبه و از پیش تعیین شده و تقلیدی و بعضا متعصبانه بیان می شود که با واقعیت های موجود سازگار نیست.

حج صرفا یکسری اعمال و وظایف تکلیفی نیست که بتوان در مناسک حج علما و رساله فقهی آنان جستجو نمود. حج خود یک رساله فکری است که باید تفسیر گردد و روح و بطن آن بیان شود. «حج یک عمل تشریفاتی قالبی و حکمی تعبدی، عبث، خالی، بی روح، بی حرف، بی نقش، قدیمی و تاریخی نیست»! حج همیشه زنده و تازه و جاری است، «حج تمام اسلام است.» که متأسفانه بجای اینکه به این بُعد حج بیشتر توجه شود بر عکس مغفول مانده و تنها به اعمال ظاهری و بیان احکام اکتفا می شود...

توصیه ام به کسانی که انشاءالله قصد سفر حج دارند این است که قبل سفر از مطالعه کتاب «حج» شادروان دکتر شریعتی و مختصری تاریخ صدر اسلام دریغ نکنند.    کعبه آن سنگ نشانی است که ره گم نشود...