یادداشتی از حجت الاسلام والمسلمین عبدالرحیم اباذری

در آستانه بیست وششمین سالگرد عروج ملکوتی حضرت امام خمینی (رضوان الله علیه) مقاله ای به قلم مدیر مسئول محترم روزنامه جمهوری اسلامی در نقد چگونگی ساخت و ساز حرم به چاپ رسید، با همه حسن نیت، صداقت و صمیمیتی که نویسنده مقاله داشت، اما ناخواسته محتوای آن مورد بهره برداری سیاسی برخی محافل وافراد خاص قرار گرفت که از چند وقت پیش سنگر گرفته و منتظر فرصت مناسبی بودند تا به هر وسیله ممکن زهر چشمی از بیت امام و دست اندرکاران آن بگیرند و از آب گل آلود، ماهی کینه و کدورت برای خود صید کنند.

البته در این میان مخالفان و موافقانی هم بودند که اینها نیز از سر دلسوزی و حسن ظن به نقد و نظر یکدیگر پرداختند و تا حدودی در رفع سوء تفاهمات کمک کردند و موجب شفافیت موضوع شدند. بخصوص پاسخ دردمندانه سرپرست آستان تا حدودی جامع و کامل هم بود، بسیاری از شبهات را بر طرف نمود. در این میان چند نکته ای نیز از زاویه دیگر به نظر رسید که به شرح زیر تقدیم می شود: 

1 – این که روشن شد و همه نیز قبول دارند که ساده زیستی امام در منزل: قم، نجف، جماران، لزوما چندان ربطی به سادگی حرم امام ندارد و این دو، مقوله کاملا جدای از هم هستند. اولی متعلق به زندگی شخصی ایشان است و برای همه مدیران و مسئولان در همه زمانها و مکانها الگو می باشد. دومی متعلق به تمام ملت ایران و امت اسلامی است، جا دارد به صورت آبرومندانه و با تمام امکانات و استحکامات لازم و در شان امام و مردم بزرگ ایران ساخته شود.

علاوه از سیره عملی حضرت امام نیز همین استفاده می شود. برغم این که معظم له هیچ وقت دنبال قُبه و بارگاه برای خود نبودند و بخصوص در نامه ای به یکی از علمای تهران به این موضوع اشاره و تاکید دارند که: « بهتر است بنده و جنابعالی در فکر قبه و بارگاه نباشیم که اینها برای هیچ کسی سودی ندارد.» (صحیفه امام ، ج20 ، ص 245) اما همین امام طی حکمی به تولیت حرم امام رضا علیه السلام از وی می خواهند برای مزار شریف آیت الله شهید مدرس ( اعلی الله مقامه) قبه و بارگاه تاسیس شود.(همان ، ج19 ، ص73) جالب است این بارگاه با امکانات مقتضی و بسیار مجلل در زمان حیات امام ساخته شد و با یک گنبد و صحن و آستانه وسیع در کاشمر افتتاح گردید.

2 – اشکال شده بود که چرا حرم امام خمینی با حرم امامان معصوم(ع) مقایسه می شود؟ اگر جسارت نباشد، باید گفت ظاهراً دوستان عزیز هنوز نتوانستد عظمت و جایگاه واقعی حضرت امام را درک کنند. در این باره خوب است به جملات رهبر معظم انقلاب توجه شود که فرمود:

«شخصیت امام با هیچ کدام از رهبرهای دنیا قابل مقایسه نیست. او را فقط با پیامبران و اولیاء و معصومان می توان مقایسه کرد. او اصلا از جنس و خمیره ی انبیاء بود. به دشواری می توان کسی را با این ابعاد و خصوصیات در میان بزرگان و رهبران جهان و تاریخ بجز انبیاء و اولیای معصومین علیهم السلام تصور کرد.»

چنانکه فقیهِ فیلسوف آیت الله جوادی آملی قریب به این مضمون فرمود : امام امت حکومتی را بعد از هزار و چهارصد سال بنیان نهاد که ائمه اطهار علیهم السلام به خاطر عدم حضور مردم نتوانستد این کار بزرگ را انجام بدهند. البته این به معنای آن نیست که نعوذ بالله ما ایشان را معصوم یا بالاتر معصومین بدانیم، نخیر معصومین فقط چهارده نفر هستند، بلکه امام همچنان تالی تلو معصومین است و نزدیک ترین انسان به آن بزرگان به شمار می آیند.

حال چه اشکالی دارد که مزارش شبیه حرم امامان معصوم باشد، این کجایش مبانی اعتقادی مردم را ویران می کند؟

3 – برای عدمِ جوازِ اینِ مقایسه، گفته شده که علما در طول تاریخ به این مقایسه حساسیت داشتند و از فیلسوف بزرگ خواجه نصیرالدین طوسی مثال آوردند که ایشان به آیه:

«وکلبهم باسط ذراعیه» تمسک نموده و وصیت کردند تا در پایین پای امامین کاظمین علیهم السلام دفن شوند و ظاهراً این آقایان با کنایه خواستند بگویند که بهتر بود امام خمینی هم در کنار حرم یکی از معصومین دفن می شد.

اتفاقا همین پیشنهاد هنگام رحلت معظم له از سوی برخی، از جمله بعضی نمایندگان مردم قم در مجلس وقت پیشنهاد و اصرار شد. حتی آنها محل دفن را هم در حرم معصومی تعیین کرده و در مدرسه فیضیه نیز اجتماع تشکیل دادند و خواستار انتقال پیکر امام به شهر قم شدند. اما خدا رحم کرد که عقلای قوم و مسئولین هوشیار و جامع نگر آن ایام زیر بار این در خواست نرفتند.تصور کنید اگر این پیشنهاد عملی می شد، چه مصائب و مشکلاتی را به دنبال خود می آورد! فرض کنید اگر پیکر امام مثل سایر مراجع معظم تقلید در بالا سر حرم معصومی قرار می گرفت این ظلم به امام، انقلاب و مردم نبود؟ آنوقت با توجه به تنگی مکان، مراسم سالگرد چگونه برگزار می شد؟

این که امام بنیانگذار نظام اسلامی هستند و شخصیت های سیاسی، مذهبی و.. که از خارج وارد ایران می شوند و می خواهند به ایشان ادای احترام کنند، مراسم های رسمی چه سرنوشتی پیدا می کرد؟

آیا میهمانان خارجی این بدسلیقگی، کج اندیشی، تحجر و جمود را توبیخ و سرزنش نمی کردند؟ آیا این کار سوژه تمسخر، تحقیر و مضحکه آنان قرار نمی گرفت؟ آنوقت جواب ما به نسل های آینده چه می شد؟

با همه احترامی که به مقام شامخ خواجه نصیر طوسی داریم. در این مورد مقالاتی هم از این قلم در تجلیل از ایشان نگارش شده است و هیچ کسی نمی تواند منکر خدمات علمی و سیاسی ایشان در آن مقطع زمانی باشد. اما واقعا مقام و منزلت امام با خواجه نصیر یکی است؟ آیا این مقایسه، تحریف شخصیت خمینی کبیر نیست که رهبر معظم انقلاب به آن اشاره کردند؟

4 – در برخی نوشته آمده بود که چرا مثل ائمه اطهار علیهم السلام برای امام نیز زیارت نامه تدوین شده است و یا چرا عبارت «السلام علیک یا روح الله» به ایشان خطاب می شود؟ وا مصیبتا که این به اعتقادات جوانان و دانشجویان صدمه وارد می کند.

دوستان عزیز با این که ادعا می کنند در میان مردم و جوانان هستند اما معلوم می شود از بسیاری از مسائلی که در میان مردم عمل رایج است اطلاع ندارند. شما به هر شهر، روستا و قصبه ای مسافرت کنید و آنجا امامزاده داشته باشد، حتما یک زیارت نامه هم در کنارش مشاهده می کنید، در حالی بعضی از امامزاده ها اصلا هویتشان مجهول است اما چون در ظاهر به اهل بیت(ع) نسبت داده می شوند مردم زیارتشان می کنند و از طرف همین مردم و علمای محل برای آنها زیارتنامه هم تدوین شده است و کار درستی هم هست.

علاوه بسیاری از مزار علما دارای زیارت نامه هستند، نمونه اش همین مقبره شیخ صدوق(ره) در شهر ری، ده ها سال است زیارتنامه دارد و مردم و علما و فقها با متن همین زیارتنامه به حرم ایشان مشرف می شوند و تاکنون هیچ فقیه و مرجعی به آن اشکال وایرادی نگرفته است.

راستی عبارت «السلام علیک یا روح الله» چه اشکالی دارد؟ به کجای اصول دین یا فروع دین بر می خورد؟ آیا غیر از یک سلام ساده به زبان عربی، چیز شرک آلودی در آن مشاهده می شود؟ این که بالاتر از عبارت «السلام علیک یابن رسول الله» نیست وقتی مرحوم شیخ الفقهاء و المجتهدین آیت الله العظمی اراکی به خدمت امام می رسند با این جمله امام را مورد خطاب قرار می دهند.

چه اشکالی دارد یک متن منظم و منسجم تحت عنوان زیارتنامه برای امام هم مثل سایر امامزاده ها و سایر علما تهیه شود، وقتی عاشقانش به حرم مشرف شدند با آن عبارت منسجم با ایشان ارتباط بر قرار کنند؟

وانگهی مگر قرار است متن زیارتنامه ها، حتما باید وحی مُنزل باشد و از جانب غیب نازل و صادر شده باشد؟ البته درباره حضرات معصومین(ص) بهتر است ماثور و مستند باشد، همان طوری که زیارت جامعه کبیره و امین الله و... چنین است، اما در مورد غیر معصوم نیازی نیست و در عرف مردم و خواص علما نیز تا کنون همین گونه عمل می شده است.

5 – در برخی نقدها از «سنگ های ایتالیایی و مهندس ناظر عربستانی» سخن به میان آمده است. حالا بر فرض هم این حرف درست باشد، اگر با تشخیص مهندسان و متخصصان مربوطه که همه از بچه های ارزشی و انقلابی این کشور هستند، در مواردی این گونه عمل شود چه اشکالی می تواند داشته باشد؟ به کجای استقلال سیاسی و اقتصادی کشور لطمه وارد می شود؟

این در حالی است که در اکثر این گونه پروژه ها اعم دولتی و غیر دولتی از این موارد، متعدد به چشم می خورد. چند وقت پیش که به همراه بعضی از اساتید و دوستان به عنوان سفر تحقیقی – زیارتی به عتبات عالیات مشرف بودیم، یک روز هم میهمان تولیت محترم حرم امام حسین علیه السلام شدیم که نماینده تام الاختیار حضرت آیت الله سیستانی هستند. وسیله ای در اختیار ما گذاشتند تا از چند پروژه عظیم اطراف حرم و بخصوص دو زائر سرای بزرگ (کربلا – حله و کربلا – نجف) بازدید کنیم.

هنگام گزارش مدیر اجرایی این پروژه ها که یک مهندس جوان عراقی بود معلوم شد اکثر سنگ های تزئیینی اطراف حرم وزائر سراها را از کشور چین خریداری می کنند. وقتی گلایه شد که چرا از ایران وارد نمی کنید؟ جواب داد چند ماه در این مورد تحقیق ومطالعه کردیم و به این نتیجه رسیدیم که سنگ های چینی هم مرغوب تر وهم از نظر قیمت مناسب تر است.

آنهایی که در ساخت و ساز پروژه های مهم دست دارند همه اعتراف می کنند مهندسان عربستان در ساخت وساز حرمین شریفین تجربه های منحصر بفردی دارند. حال چه اشکالی دارد درمواردی که نیاز است جهت استحکام پروژه های سرنوشت ساز از آنها کمک بگیریم؟ آیا معنای« اطلبوا العلم ولو بالصین» غیر از این است؟

مگر از رهبر معظم انقلاب بارها نشنیدیم تاکید کردند که ما باید ازتجربیات دنیای غرب در علم، تکنولوژی وفن آوری بهره برداری مناسب بکینم ولی در همین حال نباید زیر حرف زور آنها برویم؟ فلذا مهندسان عربستان که جای خود دارند.

5 – حتما مراسم 14 خرداد 1394 را ملاحظه کردید. جمعیت میلیونی زیرسقف حرم امام و صحن های اطراف جای گرفتند. رهبر معظم انقلاب برای مردم از اصول و مبانی امام راحل سخن گفت و مرز بندی های اسلام ناب و اسلام آمریکایی را برای آنها ترسیم کردند.

یعنی در این مکان، گنبد و گلدسته و قبه و بارگاه با همه تزئییاتش در خدمت انقلاب و اسلام ناب قرار گرفت. در حالی که امام خمینی با آن گنبد و گلدسته و هنری مخالف بود که در خدمت اسلام آمریکایی و مرفهان بی درد باشد.

علاوه آنچه در حرم امام می بینید تنها گنبد و گلدسته نیست. در کنار آن، حوزه علمیه ، دانشگاه ، کتابخانه و مرکز تحقیق و پژوهش نیز وجود دارد. چه شده است چشمان بعضی ها فقط سنگ مرمر، سرامیک و کاشی ها را خوب می بیند؟ به نظر می رسد با این سری تنگ نظری ها حتی نمی توان یک قصبه کوچک مثل جمکران را اداره کرد، چه برسد به این که انقلاب ما می خواهد دنیا را اداره بکند.

امروز در نظام جمهوری اسلامی همه گنبد و گلدسته ها در خدمت معارف ناب اهلبیت و دارای جهت ضد استکباری هستند و لذا دشمنان نیز از آن در هراس به سر می برند. گنبد وگلدسته خود موضوعیت ندارد بلکه تنها وسیله ای برای نشر فرهنگ اهلبیت است به همین خاطر وقتی گنبد حرم معصومی تَرَک وشکاف بر می دارد مرحوم آیت الله بهجت (رضوان الله تعالی علیه) تولیت وقت حرم را به حضور می طلبند، مقداری پول نقد داده و توصیه می کنند هر چه زودتر به تعمیر و بازسازی گنبد بی بی معصومه ( سلام الله علیها ) اقدام کند و روکش آن را از طلای ناب وخالص قرار دهد و این کار نیز انجام می گیرد و گنبد جدید و طلایی حرم به دست آن فقیه عارف باز گشایی می شود، چون صدها سال است زیر این گنبد و گلدسته ها معارف اهل بیت تدریس می شود.

در 14 خرداد امسال که با سخنرانی رهبر معظم انقلاب ضریح جدید وحرم امام افتتاح شد از میان انبوه جمعیت هیچ کس احساس اشرافیت، تجمل و ریخت وپاش نداشتند و همه احساس غرور و عظمت و احساس پاکی، آرامش و معنویت با خود به خانه هایشان بردند. البته اگر هم کسان اندکی همه چیز را منفی دیدند نا خواسته تحت تاثیر تبلیغات سوء والقائات آنچنانی برخی محافل خاص واقع شده بودند.

باید بپذیریم که مردم ما هرگز این گونه هزینه ها را هیچ وقت اسراف و اشرافیت نمی دانند و خیلی راحت با آن کنار می آیند. ملت مسلمان وانقلابی ما را کسانی به دین و مذهب بد بین کرده و آزرده خاطر می کنند که قیافه دین، زهد و تقوا و ساده زیستی به خود می گیرند، از امام زمان (عج) برای خود هزینه می کنند ولی در عمل به غیر از ریخت و پاش، اختلاس های میلیاردی، خرابکاری و احیانا ریاکاری و دروغگویی، چیز دیگری در بساط ندارند و قشر دانشجو و جوان کنجکاو نیز از این امور رنج می برند. مبانی اعتقادی را اینها خراب می کنند.

سخن پایانی

آنهایی که در ایام سالگرد رحلت امام دست انتقام از آستین بیرون آوردند و هر چه خواستند، گفتند و تخریب کردند، حواسشان باشد، آستانه حضرت روح الله به هیچ شخص، گروه و جناحی تعلق ندارد، اینجا متعلق به کل نظام و انقلاب و همه مردم است و جای عقده گشایی نیست.

این چه منطقی است : هر چیزی که مطابق میل و مذاق ما نشد پس اشرافی گری و طاغوتی است؟ بعضی آقایان به قدری دست و پایشان را گم کردند، آمدند برای رهبری هم تعیین تکلیف نمودند و گفتند: بهتر است رهبری به حرم نروند و این پروژه را افتتاح نکنند و آن را به دیگری وا گذارند! 

به دوستانی که از باب نصیحت وخیر خواهی نکاتی را در نقد عملکرد مسئولین حرم مطرح کردند، پیشنهاد می شود ، چند لحظاتی خود را به جای سرپرست، مدیران و مهندسان محترم حرم قرار دهند و اندکی با نگاه آنان به این موضوع نظر افکنند. یا اصلا اگر جسارت نباشد چند مدتی این مسئولیت خطیر را خود بر عهده بگیرند.

یقین دارم آنوقت بسیاری از سوء تفاهمات بر طرف شده و در کنار این نقدها، تشکر و قدردانی ها هم چشمگیر خواهد شد.