نقد(1)
آثارروانی نقد
تعریف «نقد» – هر چندبرای مخاطبان فرهیخته ی این مطلب تکراری است، اما- جهت ورود به بحث لازم به نظر می رسد. «نقد» به معنای جداکردن سره از ناسره وبیان نقاط قوت همراه با نقاط ضعف است.
در مقوله ی نقد ونقّادی آنچه از همه مهم تر است ، یکی فرهنگ نقد است ودیگری توجه به تأ ثیرات روانی آن در جامعه. در مورد فرهنگ نقادی سخن فراوان است. اما آنچه که درحد این مقال می توان یا د آور شد، بیان این نکته است که نقد هم مانندبسیاری ا ز رفتار ها و کنش های اجتماعی ، مستلزم آدابی است که اگر رعایت نشود نه تنها مشکلی راحل نمی کند که خود منشأ جدال ،برخورد ودرنهایت لجبازی خواهد شد.(بیان آداب و شیوه های نقد، به جهت عدم تناسب آن باموضوع بحث، به زمان دیگری واگذار می شود).
نکته ی دیگری که درباره ی نقد و نقادی حائز اهمیت است تأثیرات روانی آن درمیان افراد جامعه است.
آن که ذره بین «نقد» به دست می گیرد و قصد دارد به مدد آن گفتارها ، نوشتارها ورفتارها ی خردوکلان جامعه رابنگردی؛ بی شک انتظار دارد اثرات آن رادر امور سیاسی، اجتماعی ،فرهنگی ، اقتصادی و... ودر سطوح گوناگون آن مشاهده کند. اگر یک نقد صا ئب وسالم ، به درستی وبارعایت آداب خاص خود انجام پذیرد، مطمئناً حد اکثر تأ ثیر خود راخواهد گذاشت. اما اگر در آن حد میسر نشد،حد اقل پیامد آن ، تأثیری است که از نظر روانی در جامعه بر جای می گذارد. آنچه در زیر می آِید نکاتی در همین رابطه است:
1- اگثر افراد جامعه دارای مختصری سواد وتجربه هستند که این مقدار ، فقط می تواند در سازماندهی زندگی روزانه به آن ها کمک کند. اما برای ورود به امور تخصصی – آن هم درحوزه ی نقد،به هیچ وجه – کافی نیست.
2- نقد کردن هر مقوله ای – به شدت – نیاز مند شناخت و آگاهی تخصصی است.
3- اکثر افراد – به ویژه درجامعه ی ما- دوست دارند در زمینه ها ی مختلف – خصوصاً سیاسی – اظهار نظر کرده و عملکردها رابه بوته ی نقد بکشانند.البته این پدیده علل وعواملی داردکه جای طرح آن در این مختصر نیست. اما مسلماً این حالت ، نوعی ناهنجاری اجتماعی محسوب می شود.
4- بسیاری از مردم بارنگ سیاه وسفید بیشتر از رنگ خاکستری آشنا هستند . از سوی دیگر چون از تعریف وآداب نقد هم آگاهی لازم راندارند ، کوچک ترین لغزش وکوتاهی از شخص یا ارگانی رامورد ترد وتکفیر قرار می دهند .
یکی از ویژگی های جوامع انسانی ، علیرغم کمال گرایی و توازن طلبی ، اشتباه گاری و خطا پیشگی است. یعنی عملکرد هیچ شخص یا ارگانی،خالی از اشتباه نیست. حال اگر ما دور شخص یا عقیده و یا ارگانی را خط قرمز کشیده واو را مصون از خطا و اشتباه بپنداریم ، باید منتظر چند اتفاق نامیمون باشیم. از جمله:
الف) چون اکثر مردم به جایز الخطا بودن – وبه قولی شیر خام خوردگی – نوع بشر اذعان واشراف دارند ، لذادلیلی نمی بینند که خطاها رادر ذهن خود توجیه کرده و آن رابه حسا ب شخص خاطی نگذارند.بیا براین اگر عملکردها به شیوه ی صحیح نقد نشود واطلاع رسانی کافی درمورد آن ها صورت نگیرد، مردم به شیوه ی خود نقد وتحلیل می کنند وبر اساس قاعده ی سیاه وسفید قضاوت نموده و خطاکار رابه چوب قهر وغضب خویش می نوازند. بسیار دیده شده است که اشخاصی با خدمات شایان در دستگاه های دولتی ویا درخشش در محافل علمی ، فقط به خاطر یک اشتباه کوچک از چشم مردم افتاده و از صدر به ذیل کشیده شده اند.
ب) اگر سیاست تقدیس یک شخص یا گروهی ، علاوه برمجامع عمومی به محافل علمی ورسانه ای هم کشیده شود،می تواند نتایج زیر رابه همراه داشته باشد:
1- ب)باعث بی اعتماد ی مرد م نسبت به گروه ها ی علمی واصحاب رسانه می شود .
2- ب) این بی اعتماد ی تاجایی پیش می رود که همین ها نیز مورد قضاوت آنچنانی افکار عمومی ( قضاوت بر اساس قاعده ی سیاه وسفید) قرار گرفته وخدمات و اطلاع رسانی ها ی درست و واقعی آن ها هم در باور اذهان عمومی مشکوک ونادر ست جلوه می کند.
حال جامعه ا ی را تصورکنید که:
1- بعضی از عملکرهازیر سؤال است.
2- حنای اصحاب رسانه در توجیه عملکردها رنگی ندارد.
3- چتر بدبینی از عملکرد ها – به ویژه عملکرد رسانه ها - بر ذهن افراد جامعه سایه افکنده است.
دراین صورت آنچه عاید می شود عبارت است از:
الف) بی منطقی ت) بد بینی
ب) اختلاف ودرگیری ث) شورش
پ) هرج ومرج ج)...
بی شک برای چنین جامعه ای بیشتر از دو پیامد نابهنجارنمی توان تصور کرد: یا به وسیله ی شورش و هرج ومرج از هم می پاشد وعاقبتی جز فنا نخواهد داشت ویا دچاراستبدا د وخفقان خواهد شد.
درست است که یکی از راه های کنترل جامعه ی درحال انفجار ، حاکمیت استبداد است؛ اما استیلای استبداد ومحرومیت جامعه از آزادی ها ی مشروع وقانونی ، خود باعث نارضایتی ودرنهایت انفجار بزرگ تر خواهد شد.
.: Weblog Themes By Pichak :.
