علت واقعی نامگذاری فرزندان علی(ع) به نام خلفای ثلاثه چیست؟

مقدمه:

در کتب اهل سنت ؛ نظیر صحیح مسلم و بخاری(که از کتبی محسوب میشوند که اهل سنت چشم بسته تمام احادیثش را می پذیرند!)  مسائلی پیرامون روابط بین علی(ع) و شیخین به چشم میخورد که این مسأله را که امیرمؤمنان(ع) به دلیل علاقمندی و روابط حسنه اش با خلفای ثلاثه ، نام سه تن از فرزندانش را به نام آنها گذاشته است(به زعم و ادعای اهل سنت) ، مورد تردید و تشکیک قرار میدهد. لذا ابتدا اشاره ای بسیار کوتاه و موجز به این مطالب می کنیم و سپس دلایل واقعی نام هر یک از این سه فرزند را باز هم به اختصار باز میگوئیم. بعون الله.

در صحیح مسلم از قول عمر بن خطاب آمده است که خطاب به علی(ع) و عباس عموی پیامبر میگوید: در جریان وفات پیامبر و خلافت ابوبکر ، شما میراث پیامبر و دختر پیامبر را مطالبه کردید که ابوبکر در پاسخ شما گفت پیامبران چیزی را از مال دنیا به ارث نمی گذارند. و شما او را دروغگو(کاذب) ، گناهکار(آثم) ، حیله گر(غادر) و خیانتکار(خائن) میدانستید. پس از او من به خلافت رسیدم اما شما مرا نیز همانند ابوبکر دروغگو و گناهکار و حیله گر و خائن دانستید.(صحیح مسلم1378:3 حدیث1757)

همچنین علی(ع) به تصریح صحیح بخاری(1549:4، حدیث3998) ، ابوبکر را مستبد میدانست. (و لکنّک استبددتَ علینا بالأمر... – تو به زور بر ما مسلط شدی...)

و در روایتی دیگر در صحیح بخاری(همان) علی(ع) تنفر و کراهت شدید خود را از ملاقات و دیدار با عمر بن خطاب اعلام می کند.(... و لایأتنا أحد معک. کراهیّةً لمحضر عمر!) البته پر واضح است که هر کسی هم به جای علی(ع) بود ، با مصائب و مشکلاتی که پس از پیامبر از جانب دستگاه حکومت به عاملیت عمر بن خطّاب و اذنابش برای علی(ع) و دختر پیامبر(ص) و خانواده اش به وجود آوردند ، واکنش طبیعی و ابتدائی اش نسبت به عامل این اعمال ، عدم پذیرش و تنفر و انزجار بود.

پس از ذکر این مقدمه و پس از معلوم شدن این نکته که در واقعیت امر ، علی(ع) هیچ دلخوشی نسبت به خلفای ثلاثه نداشته است ؛ هم به دلیل غصب منصب خلافت که ایشان حق مسلّم خود میدانست و در برخی از خطبه های نهج البلاغه بدان تصریح کرده است و ما پیشتر بدانها اشاره کرده ایم ، و هم به دلیل ظلم و اجحافی که در جریان بیعت گرفتن از علی(ع) و بنی هاشم نسبت به این خانواده صورت پذیرفت ، لذا دلیل نامگذاری فرزندان به نام این سه نفر ، قاعدتاً نمی تواند علاقمندی علی(ع) به ایشان باشد. حال سؤال این است: با توجه به حساسیت (ایجاد شده در) شیعیان و پیروان اهل بیت نسبت به این مسأله ، چه چیزی موجب شده بود تا آن حضرت نام این سه تن را بر روی برخی فرزندان خود بگذارند؟

در پاسخ به این سؤال ، یک جواب عمومی و سه جواب اختصاصی داده میشود.

الف– جواب عمومی:

اولاً نام سه خلیفه مذکور اسامی اختصاصی آنها نبوده است که نامگذاری به نام آنها دلیل بر توجه و علاقه به آنها باشد. بلکه پیش از آنها هم این اسامی وجود داشته و بر روی افراد گذاشته میشده است.

و ثانیاً نام برخی از اصحاب ائمه ما یزید و شمر است و ما با تمام تنفر و انزجاری که از این دو ملعون تمام جهانیان داریم ، هیج گاه نمی گوئیم چرا مثلاً نام فلانی شمر بن یزید!(از اصحاب امام صادق(ع)) است؟

ضمن این که از باب چه خوش بی مهربانی هر دو سر بی – که یک سر مهربانی دردسر بی ، اگر علت این نامگذاریها علاقه امیرمؤمنان به آن سه خلیفه بوده باشد ، علی القاعده باید اولاً این علاقه از طرف آنان نیز میبود و ثانیاً جهت ابراز این علاقه به مانند علی(ع) نام فرزندان خود را به نام حسنین(ع) میگذاشتند که چنین کاری را نکرده اند.

ب – سه جواب اختصاصی:

اول - نام واقعی و اصلی ابوبکر ، عبدالله است که در سن 25 سالگی در کربلا و در واقعه عاشورا در رکاب برادرش ؛ اباعبدالله الحسین(ع) به شهادت رسید.(مقاتل الطالبیّین22:1) تولد عبدالله در اوایل خلافت علی(ع) بوده است که آن حضرت در خطابه ها و خطبه هایشان بیشترین انتقادها (و تعرضات سیاسی و عقیدتی) را نسبت به خلفای پیش از خود داشته اند. و قاعدتاً در چنین شرایطی سخن از علاقمندی به سه خلیفه پیشین معقول و مقبول نیست. ضمن این که کنیه در اختیار و انحصار پدر نیست و فرزند میتواند هر کنیه ای را که مایل است ، انتخاب کند.

دوم - یکی از عادات عمر نامگذاری فرزندان یا حتی تغییر نام فرزندان بوده است. چنان که در کتب تاریخی مضبوط است. با توجه به تولد عمر بن علی در زمان خلافت عمر بن خطاب ، وی خود نامش را عمر گذاشت. در أنساب الأشراف چنین آمده است: و کان عمر بن الخطاب سمّی عمر بن علی بإسمه.(297:1) در سِیَر أعلام النُبَلاء نیز آمده است: و مَولِده فی أیام عمر. فعمر سمّاه بإسمه(134:4)

چنان که گفته شد یکی از اقدامات عمر بن خطاب تغییر اسامی بوده است. مثلاً نام إبراهیم حارث را به عبدالرحمان

(الإصابة فی تمییز الصحابة29:5) و نام ثعلبه را به مُعلّی(الأنساب250:1) تغییر داد.   

سوم - و اما عثمان را چنان که حضرت امیر(ع) خود تصریح می کنند ، به دلیل علاق? ایشان به عثمان بن مظعون ، عثمان گذاشتند.(علی(ع): سَمَّیتُه باسم أخی عثمان بن مظعون. – مقاتل الطالبیّین23:1)

امید که این مطلب مفید و روشنگر بوده باشد