قسمت چهارم

نکته قابل تأمل این است که علاوه بر موهوم بودن کتاب مونس الحزین که منبع اصلی برای ذکر خواب یا مکاشفه یا مشاهده حسن بن مثله جمکرانی محسوب میشود ، خود حسن بن مثله جمکرانی هم شخصیتی خیالی و موهوم است و نامی از او در هیچیک از کتب رجالی دیده نمیشود تا چه رسد به ذکر خواب یا رؤیت او آن هم با آن طول و تفصیل!

به هر تقدیر جای تأسف است که پیروان آئینی را که خود را جلودار تعقل و عقلانیت میداند ، این گونه با اکاذیب و خَلقیات و جعلیات بازی داده ، علاوه بر فریب آنها ، احساسات پاک آنان نیز این گونه بازیچه عده ای سودجو واقع شود.

 چند سؤال و  پاسخ

  سؤال یکم : تأیید علماء

اگر روایت حسن بن مثله جمکرانی  و مأموریت او جهت تأسیس مسجد جمکرانصحت ندارد ، پس چرا نقل می شود که بعضی از علماء به مسجد جمکران رفتهو یا دیگران را تشویق به رفتن به آنجا کرده اند؟

جواب:

اولا:ًاگر برخی از علما در مسجد جمکران نماز خوانده اند ، بزرگان زیادی هم بوده و هستند  که نه به جمکران رفته اند و نه کسی را برای رفتن به  چنین جایی تشویق کرده اند. بنابر این ، اگر بنا بر پیروی نیز باشد ، باید از باور اکثریت علما که چنین باوری ندارند ، پیروی نمود نه از اقلیتی که چه بسا ده درصد علما نیز نمی شوند.

ثانیاً: این مسجد ، بعد از داستان حسن بن مثله جمکرانی  در کتاب مرحوم محدث نوری ،در صد و پنجاه سال اخیر شهرت پیدا کرده است و اتفاقاً بزرگانی که به این مسجد رفته و یا آن را تأیید کرده اند ، متعلق به هشتاد سال اخیر هستند. درحالی که قم همواره مرکز علماء و محدثین و مورخین بوده است. چرا تاریخ از اهتمام آنها نسبت به مسجد جمکران نامی نبرده است؟ چرا از سفر علامه مجلسی و شیخ بهایی و محقق اردبیلی به چنین مکانی در تاریخ چیزی ثبت نشده است؟ چرا از شیخ طوسی و شیخ طبرسی و فیض کاشانی و شیخ حرعاملی نامی برده نشده است؟ مگر آنها از بزرگان شیعه نبوده اند؟

 ثالثاً: رفتن بعضی از علماء به مسجد جمکران دلیل بر این نمی شود که از نظر آنها  روایت حسن بن مثله جمکرانی صحیح است و امام زمان دستور ساخت  این مسجد را داده است. بلکه آن  بزرگواران بر مبنای  قاعده تسامح در ادله سنن ،  در آنجا نماز خوانده اند.(تسامح در ادله سنن یعنی برای صدور حکم استحباب یک عمل ، نیازی به حدیث صحیح نیست بلکه با تمسک به ضعیف ترین و بی اعتبار ترین روایات هم می شود حکم به استحباب یک عمل داد.) بر اساس این مبنا ، چنین فقیهی وقتی در رساله اش فتوا به استحباب غسل روز عید نوروز میدهد معنایش این نیست که از نظر او روایات عید نوروز صحیح و مورد تأیید است. او با وجود این که می داند راوی  احادیث عید نوروز آدم قابل اعتمادی نیست ، با تمسک به روایت او ،فتوا به استحباب غسل و نماز و روزه و دعای عید نوروز می دهد.

 درباره مسجد جمکران هم بر اساس همین قاعده و با این که روایت و راوی آن را قابل اعتماد نمی دانند ، حکم به استحباب نماز امام زمان و نماز تحیت مسجد  جمکران می کنند. با این حال هیچ فقیهی حتی همان ها که در مسجد جمکران نماز خوانده اند ، فتوا به استحباب آن نماز مخصوص در مسجد جمکران نداده اند. حضرت آیه الله جعفر سبحانی با آن که در این مسجد اقامه نماز جماعت کرده است ، با این حال ایشان  با صراحت روایت حسن بن مثله را رد کرده و معتقد نیستند که این مسجد به دستور امام عصر (عج)  ساخته شده باشد.  اگر از ایشان سؤال شود: شما که به این مسأله اعتقاد ندارید پس چرا به عنوان امام جماعت در این مسجد نماز می خوانید؟ایشان جواب خواهد داد: مگر قرار است ما حتماً در مسجدی نماز بخوانیم که امام زمان دستور ساخت آن را داده است؟! ما در هر مسجدی نماز میخوانیم. می خواهد دستور ساخت آن را امام زمان داده باشد یا نداده باشد.

بنابر این ، صِرف حضور یک فقیه در مسجد جمکران و تشویق دیگران جهت رفتن به جمکران ، دلیل بر صحیح دانستن روایت حسن بن مثله جمکرانی نمی شود.

رابعاً:چرا هیچیک از  این بزرگان نماز مسجد جمکران را در ردیف نمازهای مستحبی نیاورده اند؟ (که اگر نوشته بودند هم ، با قاعده تسامح در ادله سنن قابل توجیه بود. اما با وجود این که قائل به قاعده تسامح در ادله سنن بوده اند ، حاضر نشده اند در رساله های خود حکم به استحباب خواندن این دو نماز  در مسجد جمکران بکنند.)

هیچیک از بزرکان، به اندازه آیه الله العظمی نجفی مرعشی (ره) اهتمام به رفتن مسجد جمکران نداشته اند. ایشان بیش از همه علماء و مراجع به این مسجد رفت و آمد داشته و مردم را تشویق به رفتن به این مسجد میکردند و در تعمیر و مَرَمَّت این مسجد نیز نقش داشتند اما با وجود این ، حاضر نشدند در رساله توضیح المسائل  خود در ردیف نمازهای مستحبی ، نماز مسجد جمکران را ذکر کنند. بلکه طبق آنچه آقای سید جعفر میر عظیمی در کتاب «  مسجد مقدس جمکران »  نوشته ، آیت الله نجفی مرعشی  با صراحت فرموده اند: « بهتر است  نماز مسجد جمکران به قصد رجاء خوانده شود.»

 معنای این حرف این است که: از نظر من روایت حسن بن مثله جمکرانی قابل تأیید نیست و من نمی توانم با تمسک به چنین روایتی فتوا به استحباب نماز مسجد جمکران بدهم  و با چنین روایتی یک عمل مستحبی بر مستحبات اسلام بیافزایم. پس اگر کسی هم به مسجد جمکران رفت و خواست در آن جا نماز بخواند ، بهتر است به قصد رجاء بخواند ؛ یعنی به امید این که شاید این عمل، مورد رضای خداباشد!  

توخود حدیث مفصل بخوان از این مجمل.