به استقبال نوروز باستانی

می گویند بیش از سه هزار سال پیش از این، جم؛ چهارمین پادشاه پیشدادیان روز تحویل خورشید را در برج حَمَل (میش، بره نر)، نوروز نامید و از آن روزگاران تا به امروز این روز به عنوان روز تحویل سال و نو شدن روزگار گرامی داشته می شود. (شید به معنای شعاع خورشید بعدها به مناسبت انتساب و ابتکار نامگذاری نوروز ، به نام جم افزوده گشت و زان پس جمشید نامیده شد. وی به کاشف شراب نامبردار است و به دست ضحّاک ماردوش کشته شد.)

نوروز به مفهوم تحویل دو پدیده فَلَکی و مادی است ؛ تحویل آفتاب به برج حَمَل. اما اسلام پس از ظهورش با جهت دهی معقول به آئین نوروزی ، نه تنها با آن به مبارزه برنخاست که با تغییر رویکرد تحویل به تحوّل (دگرگونی در انسان ها ، رفتارها و جوامع)، نوع نگاه را در این مقوله نیز هدفمند و متعالی گردانید و آن را به آئینی معنوی تبدیل کرد.

تا پیش از اسلام ، بزرگداشت نوروز باستانی به گونه ای طبقاتی و تبعیض آمیز بود و عید فرودستان تنها یک روز و لی عید فرادستان به مدت شش روز بود. و نیز عید مختص حکّام و خوانین و فرماندهان بود و در چنین روزی کشاورزان و رعایا باید هدایائی را تحت عنوان هدایای نوروزی به خدمت صاحب منصبان مذکور می بردند.

اسلام از نوروز با عنوان تجدید حیات طبیعت، نقبی به حیات و ممات آدمی و بعث و انگیزش او در روز رستخیز عظیم میزند و به پیروانش توصیه می کند تا از این تغییرات و تحولات عبرت گرفته و به تحکیم باور ایمانی خود بپردازند.

چنان که گفته آمد، اسلام با جهت دهی صحیح به این آئین باستانی ، آن را از گرفتار آمدن در یکسری آداب غافلانه و کلیشه ای به در آورده و تبدیل به آئینی دینی کرده است و جزو مناسک قرار داده است تا نشان دهد در همه چیز به روح و محتوای آن کار دارد نه با ظواهر آن. لذا به مسلمانان در رابطه با نوروز دستوراتی را در زمینه های مختلف داده است که هم بیانگر جامعیت این دین در مواجهه با مقولاتی از این قبیل است و هم نشانگر روح اجتماعی این دین؛ زیرا غالب این دستورات نه جنبه فردی که جهات اجتماعی دارد. بنگرید:

1- دعای هنگام تحویل سال (یا مقلّب القلوب و الأبصار، یا مدبّر اللیل و النهار، یا محوِّل الحول و الأحوال، حوِّل حالَنا إلی أحسن الحال)

2- نوپوشی و تمیزپوشی و پیراستگی و نظافت (رعایت بهداشت)

3- دید و بازدید (صله رحم) و صلح و آشتی

4- مصافحه و معانقه (نکته: آنچه در اسلام توصیه شده است نه مواجهه به معنای صورت به صورت سائیدن و بوسیدن که غیر بهداشتی است بلکه مصافحه و معانقه است – دست دادن و گردن سائیدن – که کاملاً بهداشتی است.)

5- هدیه دادن

6- مسافرت رفتن

7- زیارت اهل قبور و یاد نمودن از کسانی که تا پیش از این ما را در این قبیل مناسبتها همراهی می کردند و اینک دستشان کوتاه شده است.

8- محاسبه نفس و محاسبه مال. کاری که بسیاری از کاسبان به عنوان سال خمسی خود مقرر داشته و به حساب اموال خود می پردازند.