ضرورت تشکیل حکومت

این شماره از بحث را با این مقدمه آغاز می کنیم که؛ اگر به متون تاریخی اهل سنت مراجعه کنیم، می بینیم، مباحث تشکیل حکومت و مشروعیت و مقبولیت و پیروی از حکام و سلاطین یک امر حل شده و روشنی است. از همان صدر اسلام خلافت ابوبکر(خلیفه اول) با بیعت مردم شروع شد، سپس خلیفه دوم، عمر با استخلاف خلیفه و حاکم گشت و بعد از آن، عثمان با شورا به حکومت رسید. در ادامه معاویه با زور و غلبه خلافت را به دست گرفت و یزید بن معاویه جانشین پدر شد که از این زمان به بعد حکومت سلطنتی در اسلام(در بین اهل سنت) آغاز گردید و به نوعی تا حال ادامه داشته است و برادران مسلمان سنی مذهب نیز به آنها به عنوان حاکمان اسلامی گردن نهاده و پیروی کرده و می کنند. البته مسلمانان شیعه مذهب مستثنی هستند.

اما در شیعه چی؟ نسبت به تشکیل حکومت چه برداشتی است؟ غیر از زمان کوتاه حکومت امام علی(ع) که با بیعت عموم مردم بود. شیعه رسماً حاکمیت نداشت. حالا در زمان غیبت امام عصر(عج) وضعیت شیعه چگونه است؟ به نظر فقهای شیعه اصلاً تشکیل حکومت اسلامی ضرورت دارد یا نه؟ و...

در پاسخ به پرسش آخری، فقها به سه دسته تقسیم می شوند که به دسته اول و دوم کاری نداریم و از بحث و توان ما خارج است، اما سومی را پی خواهیم گرفت.

سه گروه عبارت است از: 1. عده ای می گویند؛ تشکیل حکومت نه ضرورت دارد و نه امکان، باید منتظر ظهور امام زمان(ع) بود تا با ظهور و قیامش تشکیل حکومت اسلامی دهد؛ 2. عده ای دیگر قائلند که امکان ندارد ولی ضرورت دارد؛ 3. عده ای هم، مثل امام خمینی معتقدند، هم ضرورت دارد و هم امکان، تنها باید تلاش کرد موانع وقوعی آن را کنار زد. پس «اعتقاد به ضرورت تشکیل حکومت و برقرارى دستگاه اجرا و اداره جزئى از ولایت است؛ چنانکه مبارزه و کوشش براى آن از اعتقاد به ولایت است. باید به ضرورت تشکیل حکومت معتقد باشیم؛ و باید کوشش کنیم که دستگاه اجراى احکام و اداره امور برقرار شود. مبارزه در راه تشکیل حکومت اسلامى لازمه اعتقاد به ولایت است. اینجاست که تشکیل حکومت و برقرارى دستگاه اجرا و اداره لازم مى‏آید.» (ولایت فقیه، ص 71) حضرت امام ضمن حمله به مخالفین تشکیل حکومت، آنها را کج فهم دانسته، می فرماید: «کج‏فهمانى که حتى با تشکیل حکومت اسلامى مخالف، و آن را از حکومت طاغوت بدتر مى‏دانند!» (صحیفه امام، ج 19، ص 71)

در اینجا این پرسش پیش می آید که دلایل کسانی که قائل به ضرورت و امکان تشکیل حکومت در دوره غیبت امام عصر(عج) هستند، چیست؟ پاسخ و شرح قائلین به این دیدگاه، شماره بعد.