عزت ملت و کرامت انسانی در اندیشه امام

امام خمینی؛ بنیانگذار و رهبر کبیر انقلاب اسلامی در 24 آذر سال 1361ش، هنگامی که کشور در وضعیت جنگی و دفاعی قرار داشت و تحریم­های بین­المللی و تحرکات منافقین در داخل به اوج خود رسیده بود، طی فرمان 8 ماده­ای خطاب به قوه قضاییه و دیگر مسؤلین و نهاد­های کشوری و لشگری، به رعایت حق و حقوق مردم و لزوم اسلامی­شدن روابط و قوانین در کشور تأکید کردند. پیش از هر تحلیل و برداشتی چکیده فرمان ایشان را می آوریم:

«در تعقیب تذکر به لزوم اسلامى نمودن تمام ارگانهاى دولتى بویژه دستگاههاى قضایى و لزوم جانشین نمودن احکام اللَّه در نظام جمهورى اسلامى به جاى احکام طاغوتى این تذکرات را مورد توجه قرار دهند:

  1- تهیه قوانین شرعیه و تصویب و ابلاغ آنها با دقت لازم و سرعت انجام گیرد و حقوق مردم ضایع نشود.

  2- رسیدگى به صلاحیت قضات و دادستانها و دادگاهها با سرعت و دقت عمل شود تا حقوق مردم ضایع نگردد. و  رسیدگى به صلاحیت [ها] با بیطرفى کامل بدون مسامحه و بدون اشکال‏تراشیهاى جاهلانه صورت گیرد تا اشخاص مفید و مؤثر با اشکالات واهى کنار گذاشته نشوند.

  3- آقایان قضات با استقلال و قدرت بدون ملاحظه از مقامى احکام اسلام را صادر کنند، و در سراسر کشور مأمورین و دیگر مربوطین به این امر باید از احکام آنان تبعیت نمایند تا ملت احساس آرامش قضایى نمایند، و احساس کنند که در سایه احکام عدل اسلامى جان و مال و حیثیت آنان در امان است. و عمل به عدل اسلامى در سایر ارگانهاى نظام از مجلس و دولت و متعلقات آن و قواى نظامى و انتظامى و سپاه پاسداران و کمیته‏ها و بسیج و دیگر متصدیان امور نیز به طور جدى مطرح است و احدى حق ندارد با مردم رفتار غیر اسلامى داشته باشد.

  4- هیچ کس حق ندارد کسى را بدون حکم قاضى توقیف کند یا احضار نماید، هر چند مدت توقیف کم باشد. توقیف یا احضار به عنف، جرم است و موجب تعزیر شرعى است.

  5- هیچ کس حق ندارد در مالِ کسى چه منقول و چه غیر منقول، و در مورد حق کسى دخل و تصرف کند یا توقیف و مصادره نماید مگر به حکم حاکم شرع، آن هم پس از بررسى دقیق و ثبوت حکم از نظر شرعى.

  6- هیچ کس حق ندارد به خانه یا مغازه و یا محل کار شخصى کسى بدون اذن صاحب آنها وارد شود یا کسى را جلب کند، یا به نام کشف جرم یا ارتکاب گناه تعقیب و مراقبت نماید، و یا نسبت به فردى اهانت نموده و اعمال غیر انسانى- اسلامى مرتکب شود، یا به تلفن یا نوار ضبط صوت دیگرى به نام کشف جرم یا کشف مرکز گناه گوش کند، و یا براى کشف گناه و جرم هر چند گناه بزرگ باشد، شنود بگذارد و یا دنبال اسرار مردم باشد، و تجسس از گناهان غیر نماید یا اسرارى که از غیر به او رسیده و لو براى یک نفر فاش کند. تمام اینها جرم [و] گناه است و بعضى از آنها چون اشاعه فحشا و گناهان از کبایر بسیار بزرگ است، و مرتکبین هر یک از امور فوق مجرم و مستحق تعزیر شرعى هستند و بعضى از آنها موجب حد شرعى مى‏باشد.

  7- آنچه ذکر شد و ممنوع اعلام شد، در غیر مواردى است که در رابطه با توطئه‏ها و گروهکهاى مخالف اسلام و نظام [و] براى براندازى نظام و ترور شخصیتهاى مجاهد و مردم بیگناه اجتماع مى‏کنند. [البته در این هم] با احتیاط کامل باید عمل شود، تحت ضوابط شرعیه و موافق دستور دادستانها و دادگاهها، چرا که تعدى از حدود شرعیه حتى نسبت به آنان نیز جایز نیست، در عین حال مأمورین خارج از حدود مأموریت عملى انجام ندهند.از روى خطا و اشتباه به منزل شخصى یا محل کار کسى وارد شدند و در آنجا با آلت لهو یا آلات قمار و فحشا و سایر جهات انحرافى مثل مواد مخدره برخورد کردند، حق ندارند آن را پیش دیگران افشا کنند، چرا که اشاعه فحشا از بزرگترین گناهان کبیره است و حق جلب یا بازداشت یا ضرب و شتم صاحبان خانه و ساکنان آن را ندارند، و تعدى از حدود الهى ظلم است و موجب تعزیر و گاهى تقاص مى‏باشد و همچنین هیچ یک از قضات حق ندارند ابتداءً حکمى صادر نمایند که به وسیله آن مأموران اجرا اجازه داشته باشند به منازل یا محلهاى کار افراد وارد شوند که صادرکننده و اجراکننده چنین حکمى مورد تعقیب قانونى و شرعى است.

  8- به ملت ابلاغ شود که شکایات خود را در مورد تجاوز و تعدى مأمورین اجرا، که به حقوق و اموال آنان سر مى‏زند با ارجاع شکایات به مقامات مسئول و پیگیرى، آن متجاوزین را موافق با حدود و تعزیرات شرعى مجازات کنند. قابل قبول و تحمل نیست که به اسم انقلاب و انقلابى بودن خداى نخواسته به کسى ظلم شود، و کارهاى خلاف مقررات الهى و اخلاق کریم اسلامى از اشخاص بى‏توجه به معنویات صادر شود.

باید ملت احساس آرامش و امنیت نمایند و آسوده خاطر و مطمئن به کارهاى خویش ادامه دهند و قواى نظامى و انتظامى و سپاه پاسداران را موجب آسایش و امنیت خود و کشور خود بدانند. و این امور بر عهده همگان‏ است و تخلف از آن موجب غضب خداوند قهار و عذاب آخرت و تعقیب و جزاى دنیوى است.» روح اللَّه الموسوی الخمینى‏/ 24/9/1361ش

نکته های مهم:

الف- دقت نظر در واژگان بکار رفته در متن و تأکیدات آن خود گویای خیلی چیزهاست! «حقوق مردم»، «اعمال غیر انسانی»، «حیثیت انسان»، «ضایع نکردن حقوق» و... همه اینها نیاز به تحلیل واژه شناسی دارد.

ب- حضرت آیت الله خامنه ای رئیس جمهور وقت(رهبر معظم انقلاب)، در همان زمان پیام امام را مستند خوبی برای رسیدگی به عملکرد نهادهای انقلاب و قوه قضائیه دانسته فرمودند: «این زشت است که در دوران جمهوری اسلامی، کسی بیاید از مردم، به فرمانداری و استانداری و او را با تشر یا بداخلاقی بیرون کنید.»

ج- پنج روز پس از صدور فرمان (29 آذر)، از سوی رئیس دیوان عالی کشور و نخست وزیر، ستاد پیگیری فرمان هشت ماده ای امام تشکیل شد تا زمینه های اجرائی آن را در تمام نقاط کشور فراهم کنند.

د- یک هفته بعد آن (2 دی ماه) حضرت امام مجدداً مضامین فرمان را مورد تأکید قرار دادند.

ه- با این تأکید امام؛ نخست وزیر وقت اعلام کرد؛ «اخراج افراد توسط گزینش ها غیر قانونی بوده و این عده بایستی برگردند سرکار»

و- به دستور رئیس دیوانعالی، تمامی احکام بازرسی و جلب در استان های مختلف از سوی مقامات ملغی شد. از سوی دیگر شکایت های مردمی به سوی نهادهای مسؤول سرازیر گردید.

ز- در همین روز (2 دی) حضرت امام طی حکمی، جمعی از مسؤولین و افراد متخصص و مورد اعتماد را موظف به تشکیل ستادی برای پیگیری متخلفین نمود تا با اکثریت آراء متخلفین را پس از تشخیص، از مقام خود عزل نمایند. ستاد پیگیری بر همین اساس شش دادستان انقلاب، یک فرمانده سپاه و یک معاون وزیر را عزل کرد.

ح- در همین روز (2 دی) امام به جوسازی ها و مانع تراشی هایی که در برابر اجرای فرمان هشت ماده ای می شد، واکنش نشان داد و فرمود: «اگر چنانچه اشخاص به واسطه اغراض فاسده بخواهند، تلفن از این طرف و آن طرف بکنند، من به ملت اعلام می کنم که هر کس این کار را کرد با او معامله فسق کنند.»

ط- در همین راستا، امام، در 15 دی ماه (20 روز پس از فرمان هشت ماده ای) طی فرمان جدید همه هیئت های گزینش را منحل اعلام کرده فرمودند: «سؤالات جزوات گزینش بسیار بی اساس و بی ربط است و نمی تواند و نباید ملاک گزینش و انتخاب افراد باشد. اگر عده ای بر اساس این گزینش ها رد شده اند، باید تجدید نظر شود.»

ی- در همین ارتباط، اعلام شد که احکام دانشجویان تعلیقی و هیئت های بازسازی مورد تجدید نظر قرار می گیرد.

در ارزیابی نهایی باید گفت؛ با وجود کوشش های انجام شده، بسیاری از اهداف بلندی که روح فرمان هشت ماده ای امام را تشکیل می داد، در مرحله عمل ناتمام ماند.

نقد و بررسی و تحلیل این فرمان به عهده دوستان و خوانندگان محترم.

همه مطالب مستند بوده و منابع نزد نویسنده موجود است.