بخش نخست

کُلّی و قابل تفسیر بودن قرآن

روش قرآن دربیان مطالب، بسیار کلی است وهمین کلی گویی به اضافه ی دخالت شرایط زمان ومکان، آیات قرآن را قابل انواع برداشت ها، تفسیرها وتأویل ها نموده است. البته در این مورد سه نکته ی اساسی وقابل توجه وجود دارد:

نکته ی اول: آیات قرآن ازنظر مفهوم ومحتوا به سه موضوع پرداخته اند:

   - آیات اخلاقی که چهارچوب های زندگی اخلاقی و انسانی را درقالب های گوناگون ارائه نموده است وشامل اکثر آیات قرآن می شود.

    - آیات مربوط به عقاید

    - آیات مربوط به حرمت وحلیت.

    - آیات الاحکام.

تذکر این که دسته های دوم تاچهارم، آیات زیادی را دربر نمی گیرند.

نکته ی دوم: با وجود کلی بودن آیات الاحکام، بعضی آیاتندکه کار را ازکلی گویی معمول ومتداول درقرآن گذرانده و به تبیین جزئی ترین جنبه های قضیه ی موردبحث پرداخته اند؛ مانند آیات مربوط به ارث، طلاق، آیاتی که به ثبت امور پولی ومالی توصیه کرده اند و...

این حساسیت وتوجه زیاد قرآن و نیز تعدّد پرونده های مالی و اقتصادی وخانوادگی درمحاکم قضایی نشان می دهد که امور یادشده همیشه ازحساسیت خاصی برخوردار و از دیرزمان خواستگاه بسیاری ازمناقشات ومنازعات بین افراد بوده وگویا این قصه درتاریخ سر دراز داشته است.

نکته ی سوم: می توان با آیات الاحکام به دوشکل برخورد کرد:

شکل اول- فقط به سیاق آیات توجه و با این تصور که تبیین وتوضیح قرآن دراحکام فرعی ابدی است، احکام و فتاوا و قوانین را طابق النّعل بالنّعل محتوای آیات تدوین و تنظیم وصادر کنیم.

شکل دوم- هدف وچهارچوب های مفهومی تعیین شده درقرآن را دریافته و باعنایت به عنصر زمان ومکان درنزول آیات وهمگام باتحولات ونیازهای جامعه به صدور فتوا و وضع قانون بپردازیم.

بی شک توجه به عنصر زمان ومکان درآیات الاحکام همواره یکی ازمحل های اختلاف بین مجتهدان سنتی و نواندیشان دینی بوده و بررسی آن، مقال ومجال وبضاعتی می طلبد که درنگارنده وجود ندارد، اما نگاه دوباره به بسیاری از آیات قرآن ازجمله آیات مربوط به تقسیم ارث وتوجه به مواردی که در پی می آید، می تواند نقش خیالی دیگر بر پرده ی پندارهای مؤمنانه ی ما بزند.

(ادامه دارد)