مقدمه

تقسیم ارثیه دراسلام تابع نصّ است وقرآن کریم درچند آیه به طور مفصل به آن پرداخته وشقوق مختلف تقسیم ارثیه را به صورت کاملاً روشن توضیح داده است. ازمیان همه ی شقوق مطروحه، تقسیم ارث پدر بین دختر وپسر «للذّکر مثل حظّ الانثیین»(سوره نساء/11) دیرزمانی است که مورد اعتراض و پرسش قرار دارد. معترضان به این شِق از تسهیم ارث، آن را اجحاف به زن ونوعی تبعیض جنسیتی می دانند. علمای بزرگوار فقه وکسانی که دستی درپژوهش های دینی داشته و دارند، مطالبی را درتوجیه این تفاوت بیان فرموده اند؛ ازجمله این که مردها:

- دربیرون ازخانه کار می کنند.

- وظیفه دارند به زن وبچه های خود نفقه پرداخت کنند.

- به جهاد می روند.

- باید به همسر خود مهریه بپردازند.

واین درحالی است که زن ها هیچ وظیفه ای در موارد بالا ندارند.

دلایل وتوجیهات بالا دربسیاری موارد نتوانسته به اقناع ذهن های پرسشگر منجر شود. تمام دلایل مطروحه براساس اطاعت محض ازنصوص و درتوجیه آن آورده شده است.

نصوصی که امروز در اختیار ما است یا از قرآن است و یا ازپیشوایان دینی. این که:

اولاً چه مقدار ازنصوص صادر شده ازپیامبراکرم ^(ص) و ائمه اطهار^(ع) موثق وقابل استنادند؟

ثانیاً آیا نصوص صادرشده درمورد حرمت وحلیت با نصوصی که درباب احکام فقهی وحقوقی صادر شده اند، ازنظر ابدی بودن دریک ردیف قرار دارند یا نه؟

مبحث مفصل وتخصصی است که درجای خود باید مورد پژوهش پژوهشگران عرصه ی فقه وحقوق قرارگیرد، اما اگر ماگفتار بزرگان دین درمورد تفاوت سهم الارث مرد و زن را فارغ ازجنسیت و باعنایت به عنصر زمان ومکان وتوجه به فلسفه ی حکم، تفسیر وتأویل کنیم، مطمئناً می توانیم به این موضوع از زاویه ی دیگر هم بنگریم. بدنیست برای یک بار هم که شده درچشم مخالفان بنشینیم وموضوع را از آن زاویه هم بنگریم و بررسی نماییم.

نوشته ی پیش رو سعی کرده از زاویه ای دیگر به این مقوله بنگرد؛ لذا مدعی است:

نخست) فلسفه ی دوبرابر بودن سهم الارث پسران نسبت به دختران به نقش شان درخانه ی پدر مربوط می شده و امروز هم تابع نقش امروزشان است.

دوم) باعنایت به تغییر نقش پسران و دختران و کم شدن تمایزات جنسیتی بین زن و مرد، امروز دلیلی برای دوبرابر بودن سهم الارث پسران نسبت به دختران وجود ندارد.

نگارنده برآن است این ادعا را باعنایت به عنصر زمان و مکان و براساس عقل و نقل درهشت بخش- و البته درغایت اختصار- به کنکاش بنشیند.

(ادامه دارد)