درعرف معمول، کسی را که با دیگران خوب، محترمانه و باکلمات وجملات زیبا برخورد می کند، "مؤدَب" می دانند. این تعریف از "مؤدب" درست، اما کامل نیست. مؤدب درلغت یعنی «ادب‌آموخته، باادب، تربیت‌ شده» (فرهنگ فارسی عمید).

شاید مؤدب را در اصطلاح بتوان به کسی گفت که آداب عرفی وقانونی هر رفتار وگفتار یا هر کُنش و واکنش را به جا می آورد.

همه ی انسان ها درهر نقشی که قرار می گیرند، وظایف وتکالیفی بر آن ها بار می شود که باید به انجام برسانند. انجام هرتکلیف با آدابی همراه است که رعایت آن ها انسان را در زمره ی افراد مؤدب قرار می دهد. کسی ممکن است آداب برخورد بادیگران را رعایت کند، اما مثلاً کار خود را به شکل مناسب انجام ندهد، یاکمفروشی وگرانفروشی کند، یاقوانین راهنمایی و رانندگی را نادیده بگیرد، یا در روش دفع زباله ازخانه واتومبیل خود بی مبالات باشد، یا از خوردن و پامال کردن حق دیگران ابانکند یا با اعضای خانواده ی خود بدرفتار وبداخلاق باشد، یا آداب حضور درمجامع وگروه های حقیقی و مجازی را نادیده بگیرد و یا... این شخص هرچند در برخورد ظاهری ولفظی با دیگران آداب مربوطه را رعایت می کند، اما ادبش در زمینه های دیگر می لنگد. بنابراین به نظر می رسد دو مطلب در فهم موضوع ادب مهم است:

یک) جامعه ی ما باید اولاً در تعریف اصطلاحاتی مانند "مؤدب" و "باکلاس" و... تجدید نظر کند و این زیورها را بر اندام هرکسی زیبنده نداند. ثانیاً بتواند با اهمیت دادن و ارزش گذاشتن به آداب رفتارهای فردی و اجتماعی، جامعه ای باادب و بافرهنگ بسازد.

دو) انسان ها درمقوله ی ادب، نه سیاهند و نه سفید؛ یعنی آدابی را رعایت و آدابی را نیز پشت سر می اندازند؛ لذا "ادب" یک طیف است که مردم درمیان آن پراکنده اند. هرچه تعداد بیشتری از مردم درقسمت پررنگ تر این طیف قرار بگیرند، جامعه به ادب و فرهنگ نزدیک تر است وگرنه باید برای ارتقای سطح ادب فردی و اجتماعی خود کاری بکند.

 (26/11/95)