گزارشی از سفر به کشور بوسنی؛ اورشلیم اروپا(3)

سارایوو، مرکز کشور بوسنی

پاپ، سارایوو را «اورشلیم غرب» خوانده است. شهری که در یکی از میادین آن نماد و محل عبادت چهار دین و مذهب الهی کنار هم پذیرای پیروان خویشند: مسجد، کلیسا (ارتدوکس و کاتولیک) و کنیسه! چه تعامل و تفاهم زیبائی! چه لذت بخش و آرام بخش است، همه در کنار هم، یک خدای واحدی را پرستیدن!

سارایوو، پایتخت بوسنی، شهر بسیار زیبائیست. یکی از ویژگی­های آن عبور رودخانه «میل یاتسگا» از وسط شهر است؛ همچون زاینده رود اصفهان خودمان، البته با این تفاوت که آن پرآب و پر خروش، زاینده رود بی آب و خموش! علاوه بر رودخانه، پوشش جنگلی و کوهپایه­ای و کوهستانی بودن شهر، تمیزی و معماری سنتی (تمدن شرقی اسلامی و غرب اتریشی) با مناره­های یک دست مساجد آن، زیبایی و طراوت خاصی را به شهر داده است؛ جمع بین سنت و مدرنیته! البته شهر را اگر از دور دست و بالای کوه های اطراف آن نظاره گر شوی، بیشتر مناره های زیبا و ساده و یک دست مساجد مسلمانان را می بینی تا نمادهای غیر اسلامی.

سارایوو با این که به لحاظ جغرافیایی در قلب اروپاست، اما بسیار دور از ظواهر پر زرق و برق تمدن غربی است. شهر که در طول رودخانه بنا شده، دارای خط تراموایی است که شریان حیاتی حمل و نقل بوده و 128 سال پیش که مستعمره اتریش و مجارستان بوده، ساخته شده است. و اولین لوله کشی آب آن، 600 سال پیش و در زمان عثمانی­ها انجام گرفته. اکثریت مردم شهر مسلمان و دارای مذهب حنفی ماتریدی می­باشند، یعنی پیرو ابوحنیفه.

ابوحنیفه یکی از بزرگاه چهارگانه اهل سنت است. وی در زمان دست به دست شدن قدرت از بنی امیه به بنی عباس به سر می برده و هر دو سلسله را درک کرده است. وی علی رغم درخواست و اصرار امویان و عباسیان مبنی بر همکاری وی با ایشان، با هیچ کدام از این رژیمها همکاری نکرد، بلکه با اعتقاد به ناحق بودن خلافت ایشان، به عنوان مخالف جدی هر دو حکومت مطرح بود و سرانجام به دلیل همراهی با علویان و عشق به اهل بیت(ع) و وجود رگه های شیعی در او، به دست منصور عباسی به زندان افتاد و در اثر خوراندن زهر در زندان به قتل رسید. وی ضمن ارادت به اهل بیت(ع)، فراتر از یک شیعه محب بوده و دیدگاهش در باب امامت و خلافت اسلامی، منطبق بر دیدگاه زیدیه است؛ یعنی ضمن پذیرش خلافت خلفای راشده و قول به افضلیت امام علی(ع) نسبت به عثمان، پس از ایشان به امامت و خلافت امام حسن(ع) معتقد بود و بعد از آن حضرت نیز امامت و خلافت را حق فرزندان علی(ع) از بطن فاطمه(س) می دانست. 

از معماری بوسنی می­ توان فهمید که این کشور تحت تاثیر سنت عثمانی و اتریش هنگری بوده؛ به گونه­ ای که این دو معماری در سارایوو کاملاً مجزا و مشخص است. مساجد آن به مانند معماری ایا صوفیه ترکیه دارای مناره های کشیده و نیم گنبدهای متعدد است. کاملا می توان عناصر این دو تمدن را در این کشور استنباط نمود.

بگذریم. پس از استقرار در محل اسکان و کمی استراحت، بعدازظهر همان روز گشت و بازدید از شهر را آغاز کردیم. دیدار از «رسیوکو»، جامعه مشیخه الاسلام، نام دبیرستانی که در آن دانش آموزان علاوه بر دروس رسمی کشور، علوم تربیتی و اسلامی را هم می خوانند. دبیرستانی که مسجد، آمفی تئاتر، بوفه و قهوه خانه سنتی و کلاس های بسیار زیبا و چشمگیر و با تمام امکانات دارد. کتابخانه وسالن های بزرگ مطالعه همراه با کامپیوتر، مشاوره خانواده و... حتی استودیوی تولید خبر دارند. عکس های تمام فارغ التحصیلان روی دیوار نصب است. دوره­هایی به نام امامت دارند که تمرین منبر، غسل، واجبات و محرمات یاد می دهند. یادگیری زبان عربی و انگلیسی از ضروریات است. جشن های متعدد دارند؛ مثل جشن حجاب، اما نه از روی اجبار، بلکه با تشویق و مهربانی و عقلانیت!

جالب تر آن که این نوع مدارس مختلط بوده و دختران و پسران مسلمان و معتقد با حجاب و عمل به احکام اسلامی و در آرامش کامل به تحصیل می پردازند. در پنج وعده نماز جماعت مسجد کنار مدرسه که بسیار تمیز و شیک ساخته شده شرکت می کنند. در مباحث آزاد دینی و مسائل روز با هم تبادل نظر کرده و روابط سالم علمی و اجتماعی حاکم است. به هیچ وجه مسائل غیر اخلاقی و جنسی مطرح نیست. درباره این نوع مدارس و فضای حاکم بر آنها که از مدیران سؤال کردیم، گفتند: اصلاً مشکلی نداشته و نداریم. به گونه ای برنامه ریزی کرده و آموزش و تربیت را با هم پیش می بریم که مشکلی پیش نمی آید. اینترنت آزاد، ولی کنترل شده و در زمان محدود وجود دارد. حفظ قرآن و آموزش احکام و واجبات در کنار تفریح و فیلم و فعالیت های جنبی و...