متن صلحنامه و اهداف پیامبر(ص) از انعقاد آن و حواشی و مزایایآن در زیر می­ آید.

اهداف پیامبر(ص) از انعقاد معاهده صلح:

اول – تأمین امنیت اهالی مدینه از ناحیه جنوبی و مشرکان قریش؛

(چنان که در پرونده هسته ای نیز یکی از اهداف، تأمین امنیت ملت و کشور در قبال دشمنان دندان تیز کرده است نه تحریک آنان بر فرو بردن چنگال و دندان خویش بر گلوی ملت!)

دوم – به رسمیت شناختن اسلام و مسلمین برای اولین بار از سوی قریش(پذیرش موجودیت سیاسی دولت مدینه)؛

(چنان که در منازعه هسته ای بین ایران و دشمنان ملت، این مهم برای نخستین بار جامه عمل پوشید و دشمن لب به اذعان و اعتراف گشود و پذیرفت که ما نیز چنین حقی داریم. در حالی که تا پیش از این اساساً برای ما چنین حقی و جایگاهی قائل نبودند.)

سوم – امکان تردّد مسلمانان به اماکن مختلف؛

(در مذاکرات، وضع تحریمهای جدید با موضوع هسته ای؛ چه نسبت به اشخاص حقیقی و چه حقوقی منتفی شد و این امکان فراهم آمد تا ما بتوانیم با فراغ بال با دیگران در ارتباط باشیم؛ زیرا در شرایط امروزی لابُدَّ مِنه است.)

چهارم – فراهم شدن امکان دعوت جهانی پیامبر(ص) به واسطه نامه نگاری به سلاطین و قیاصره(قیصر روم و همپیمانانش) و کیاسره(کسری – پادشاه ایران و افراد تحت الحمایه اش) با آسودگی خاطر از تعدیات و تعرضات دشمن(مشرکان قریش).

نکته: عرضه خویش بر دیگران و اقبال از ما در عرصه بین المللی، نیازمند تدبیر، مدیریت صحیح، صبوری، کاستن از توقعات، گذشتن از برخی حقوق، خرید زمان برای خویش و باورمند کردن مخاطب با رفتارها و اقدامات سنجیده و پسندیده است.

مفاد صلحنامه حُدَیبیَّه

1 – توقف جنگ به مدت 10 سال بین مسلمانان و مشرکان قریش(اهالی مکه)؛

2 – امنیت کامل همه مردم طی 10 سال مذکور(عدم سرقت از همدیگر و خیانت نسبت به یکدیگر)؛

3 – مصونیت مسلمانان و اهالی مکه در سفرهای تجاری خود به مکه و مدینه و مصر و شام؛

4 – مصونیت مسلمانان در سفر به مکه جهت انجام عمره مفرده؛

5 – بازگرداندن کسانی(زنان و بردگان) که از مکه بدون اجازه سرپرست خود به مدینه رفته اند یا فرار کرده اند؛

6 – مخیّر بودن مشرکان قریش در بازگرداندن مسلمانانی که به مکه رفته اند(گریخته اند.)؛

7 – آزاد بودن طوایف و قبایل بَدَوی مکه در انتخاب همپیمان برای خود از میان مکیان و مسلمانان؛

8 – عدم نقض حقوق همپیمانان؛

9 – بازگشت مسلمانان به مدینه بدون برگزاری عمره مفرده در این سال؛

10 – انجام عمره مفرده از سال بعد به مدت سه روز آن هم بدون حمل سلاح طی این مدت.

چنین توافقنامه ای برای بسیاری که از فطانت و کیاست سیاسی کافی برخوردار نبودند (و متأسفانه جمع کثیری از حاضران را شامل می شد)، قابل هضم نبود و به همین دلیل ندای مخالف برداشتند و عَلَم مخالفت با رسول خدا(ص) را برافراشتند.

حواشی و نکات صلحنامه:

یک – نویسنده صلحنامه، امیرمؤمنان؛ علی(ع) بود.

دو – مشرکان قریش به دلیل نامأنوس بودن واژگان بسم الله الرحمن الرحیم برای آن ها، از پیامبر(ص) خواستند به جای آن بسمک اللهم نوشته شود. و پیامبر(ص) پذیرفتند.

سه – مکّیان از آن حضرت خواستند تا محمد رسول الله(ص) را به محمد بن عبدالله(ص) تبدیل نماید؛ زیرا اگر آن ها آن حضرت را به رسالت قبول داشتند که دیگر دعوایی در میان نبود(!). پیامبر(ص) این خواسته را نیز پذیرفتند و دستور دادند آن را پاک و این را به جای آن بنویسند. نکته جالب اینجا است که علی(ع) که کاتب این صلحنامه است، از این که زیر بار سخن مشرکان برود، استنکاف می ورزیده است اما با فرمان پیامبر(ص) وادار به اطاعت از اوامر ایشان شده است. و جالب­ تر آن که خود آن حضرت نیز در پیمان صلح میان خود و معاویه در جریان جنگ صفین، بالاجبار واژگان امیرالمؤمنین را از متن صلحنامه زدودند.(سیره رسول خدا ، ص591)

چهار – پس از انعقاد این صلحنامه، خداوند خطاب به پیامبرش فرمود: إنّا فَتَحنا لک فتحاً مُبیناً(فتح:1) در حالی که در جنگ های بزرگی نظیر بدر و أحزاب و خیبر به پیامبر(ص) و مسلمانان چنین نفرموده بود.(ر.ک: سیره رسول خدا ، صص591 – 593)