در سایه اداره کشور است که اموال عمومی جمع، حفظ و مصرف می شود، دشمن دفع می گردد و راه ها امن و حق ضعفا از زور مندان گرفته می شود و خوبان از شر فجار در امان می دارند.

رابطه حکومت با مردم:

در این بخش از نهج البلاغه مطالب راهنما و سودمندی وجود دارد که تجربه روزگار چیزی بهتر و مفید تر از آنان را عرضه نکرده است. این راهنمایی ها از سویی اعتبار و نفوذ و محبوبیت حکومت را تامین می کند و از سویی دیگر منافع و مصالح رشد و نشاط و دلگرمی خلق را فراهم می آورد.

امام علی (ع) نحوه ی ارتباط با توده مردم، با اقلیت مرفه، با محرومان، با کارمندان، قضات، نظامیان، مخالفان، با دانشمندان و اهل حرفه و فن را هر یک با ذکر دلیل، اثر و نتیجه بیان می کند.

در این جا نمونه هایی از دستورات امام نسبت به گروه های مختلف را می آوریم:

تکیه بر توده مردم: باید محبوب ترین کار ها نزد تو اموری باشد که از نظر حق و عدل، وسعت و شمول بیش تری داشته باشد و در جلب توده ها اثر فزونتری داشته باشد.

زیرا خشم اقلیت های مرفه را می شود با رضایت توده بی اثر کرد، ولی با خشم و نارضایتی اکثریت و توده مردم رضایت و خشنودی اقلیت بی اثر است...بی شک فقط توده های مردمند که ستون فقرات جامعه ی دینی و تکیه گاه مکتب و وسیله ی شکست دشمنان می باشند.تو با آن ها باش  و برآنها تکیه زن و به خواست و نیاز آنان توجه کن .

اولویت منافع توده مردم نسبت به اقلیت: و آن جا که می خواهد دستور جلوگیری از احتکار را بدهد می فرماید: از این رهگذر اکثریت ملت زیان می بینند و اعتبار حکومت مخدوش می گردد. پس جلوی احتکار را بگیر.

ارتباط با مردم: امام از مالک اشتر می خواهد که با مردم رابطه برقرار کند و از آن ها فاصله نگیرد و احتجاب حاکم از مردم را باعث گمراهی و بی اطلاعی او از حقایق جامعه و ایجاد شک و تردید و بی اعتمادی در جامعه می داند. امروزه نیز در جوامع استبدادی و دموکراتیک جهان این مطلب تجربه شده، هر جا که حکام با مردم در ارتباطند، حکومت ها و جو جوامع سالم تر و قوی ترند و هر جا که این رابطه ضعیف تر است، حرکت جامعه ضعیف و رابطه مردم و حکام سرد و تیره است. امام در این باره به مالک اشتر می فرماید: مبادا مدت طولانی از مردم فاصله بگیری زیرا دوری حکام از مردم نوعی تنگنا و باعث بی اطلاعی از حقایق است و باعث بی اطلاعی مردم از واقعیت جریان کارها می شود و این حالت عدم اگاهی موجب آمیختگی حق و باطل و کوچک جلوه یافتن امور بزرگ و بزرگ جلوه گر شدن مطالب نا چیز و کوچک می گردد.

حاکم انسانی بیش نیست و حقایق را بدون ارتباط و مشاهده نمی تواند درک کند و واقعیت ها هم علامت مخصوصی روی آن ها نصب نشده که راست و دروغ و صحت و سقم آن هارا مشخص کند. تو با اینکه مرد عمل به حق هستی و از اعطاء حق دریغ نداری، در این صورت چرا از مردم فاصله می گیری؟ ویا حاضر نیستی حق را ادا کنی و در این صورت مردم به سرعت از تو مایوس می شوند و چیزی از تو نمی خواهند با اینکه برآوردن خواسته ایشان کار مشکلی نیست.

صحت وجدان جمعی توده مردم: خرد عمومی اشتباه نمی کند

امام درباره صحت قضاوت افکار عمومی می فرماید:

مردم همانگونه که تو ناظر حکام قبل از خود بودی بر کار تو نظارت دارند و همانند تو در باره کارهایت قضاوت می نمایندو سند صلاح و خلوص حکام صالح همان چیزی است که خداوند به عنوان قضاوت بر زبان مردم صالح جاری می نماید.

امام علی(ع)در این سخنان اظهار نظر درباره حکومت را اراده خداوند می دانند و زبان قضاوت صالحان را زبان قضاوت خداوند بر می شمارند و از مالک اشتر می خواهند با حسن رفتار و محبت و رفاقت با مردم دل و قلب مردم را با حاکم و عهده دار حکومت صاف کند و تمام عوامل انزوای حکومت را از افکار عمومی بزداید. امام در این باره به مالک اشتر می فرماید:

از مردم عوامل کینه و عقده هارا دور کن و همه ی اسباب انزوایت را ریشه کن نما.

اخلاق حاکم: امام علی (ع) نمونه و اسوه ی  حاکم نیکو خلق و سرمشق برخورد های محبت آمیز و دوستانه با مردم بودند. امام اغماض و عفو را بر کیفر و مجازات مقدم می دانند و سوء ظن را روا نمی دارند و از حکام می خواهند که به مردم اعتماد کنند و از تجسس و کشف عیوب و افشاگری مردم پرهیز نمایند .    ادامه دارد...

        تهیه وتنظیم:ریحانه سادات حسینی