هیئت حسینی با هیئت و هیبت حسینی

دهه ی اول ماه محرم؛

وقتی نماز جماعت مغرب و عشاء در مسجدها برگزار می شود - همانند ماه های دیگر سال - عده ای پیر و میانسال در مسجد حضور دارند. هنگام سخنرانی آقای منبری، بعضی از نمازگزارها می روند و مسجد خلوت تر می شود. سخنرانی آقای منبری به ذکر مصیبت که می رسد و چراغ ها که خاموش می شود، عده ای از جوان ها و نوجوانان هایی که از غروب آفتاب در کوچه و حیاط مسجد پرسه می زدند، داخل مسجد می شوند. ذکر مصیبت آقا که تمام می شود و میکروفون به دست مداح محترم می افتد، بقیه ی جوانان و نوجوانان حاضر در کوچه به جمع بقیه در مسجد می پیوندند و هرچه به شام نذری نزدیک تر می شود، تعداد عزاداران حسینی هم بیشتر می شود.

خداوند به همه ی هیئت ها و کسانی که به هرشکل در مراسم سوگواری سالار شهیدان حسین بن علی(ع) شرکت می کنند و تنور محرم و عاشورا را گرم نگه می دارند، توان و پاداش نیکو عنایت کند، اما بی شک هر هیئتی، هیئت حسینی و هر سینه زنی سوگوار واقعی نیست.

هیئت خوب آن نیست که فقط:

- جمعیتش پرشمار باشد؛

- سخنرانش مشهور باشد؛

- مداحش معروف و گران باشد؛

- سفره ی نذری اش دراز باشد؛

- عَلَماتش سنگین و طبل هایش بزرگ باشد؛

- صدای بلندگوهایش گوش فلک را کر کند.

هیئت خوب،حسینی و خداپسند آن است که:

1- منعکس کننده ی هیئت و هیبت و شوکت حسینی و اهدافش باشد.

2- دکان اصحاب ثروت و قدرت و کاسبان خرده پای محرم و عاشورا نباشد.

3- عزاداری اش باعث آزار دیگران نباشد و حق مردم پاس داشته شود.

4- هیئتی هایش مسجدی هم باشند.

5- در پایان ایام عزاداری، تعداد شرکت کنندگان در نماز جماعت مسجد محل استقرار هیئت افزایش یابد.

6- آنچه در هیئت گفته و خوانده می شود بر اساس میانی دین و تاریخ مستند باشد.

7- با وجود هیئت و هیبت حسینی در جامعه، ستم و بداخلاقی و کژی در هر سطح و به هر شکلش احساس امنیت نکند.

8- هدف در هیئت، افزایش آگاهی باشد، نه شور خالی از شعور.

9- تأثیرات اخلاقی تشکیل هیئت در بیش از ده روز سوگواری مداوم و سپس مراسم عزاداری پراکنده تا اربعین حسینی، باید برعزادارانش ملموس باشد.

 «حسینِ» نذری خوردن و کارناوال راه انداختن و انواع موسیقی مبتذل را در قالب مداحی گوش دادن، «حسین» علی(ع) و فاطمه(س) نیست. 

مواظب باشیم راه را گم نکنیم.

(10 مردادماه 98)

پوسته و هسته

پسته و فندق و بادام را پوسته ای است که نگاهبان هسته است و رسیدن به هسته فقط در گذر از آن میسر می شود. حال اگر عده ای در طول عمر خویش پسته را پاس بدارند، در جایگاهی رفیع بگذارند و صرفاً به لیسیدن پوسته اش بسنده کنند، نه تنها از خاصیت هسته، طرفی نبسته اند، که بسا به حماقت نیز متهم خواهند شد. از سوی دیگر آن ها که چنین منظره ای را به نظاره نشسته اند، ناخود آگاه یا به پسته شک می کنند و یا به پسته ناشناسانی که پسته، باری بر دوش شان است و بندی بر چشم و گوش شان.

مَثَل این پسته، مَثَل گروهی از ما مؤمنان است که از کتاب خدا، جز خطوط و سطورش نمی خوانیم و از ایمان، جز مراسم و مناسکش نمی دانیم. این که مؤمنی به خدا و رسولش ایمان می آورد و کتابش را با هزار طمطراق به ختم می نشیند، اما در اعتقادش تزلزل است و در اخلاق و رفتارش تشویش؛ او به تحقیق راه به جایی نبرده و از آب گوارای آموزه های دینی، قطره ای نخورده است؛ اعتقادش بندی بر دست و پای اوست و مناسک و شعائرش باری گران بر دوش، که از ترس دوزخ، می برد و دم بر نمی آورد. معتقد است قرآنی دارد که از "رَطب" و "یابِس" در آن آمده، اما خود بر سر گنجی از منابع می نشیند، در لیالی قدر قرآن را بر سر می گیرد، اشک می ریزد و خاک ناتوانی می بیزد و بر سر می ریزد. اگر از او بپرسی پیامبرت را – که رحمت فروفرستاده شده بر جهانیان است- چقدر می شناسی؛ به گنبد و بارگاه آن بزرگ می نازد و دل به زیبایی و شکوهش می بازد. پاسداشت او از علی(ع)- که دوست و دشمن او را به علم و عدل و عبادت می ستایند- این است که برایش حَق،حَق می کند و هو،هو می کشد و یا به خاطر حق پایمال شده اش، حق و حرمت برادر مسلمانش را می شکند و پایمال می کند. گفتنی تر از همه رفتار ما شیعیان با حسین(ع) است. حسین(ع) آن چه داشت در راه خدایش فدا کرد تا عدل و انصاف و آزادی فراشود و ظلم و دروغ و ریا فرو ریزد. اخلاف مطهرش سفارش نموده اند بر مصائب حسین(ع) بگریید تا اشک تان درخت تناور مکتب او را تنومندتر کند، اما آن چه امروز از عاشورا باقی مانده، کارناوالی تفریحی با انواع غذاهای نذری است؛ بازاری که هرکس کالای خود را می فروشد و سود خود را می برد و در این بساط بسیط، آن چه به بوته ی فراموشی سپرده شده، راه و هدف حسین(ع) است و بس. مراسم سوگواری حسین(ع) به مخدری تبدیل شده که نه تنها تا کنون هیچ حاکم جوری به مخالفت با آن برنخاسته، که هیزم هم بر اجاق آن افزوده و آتش آن را بیشتر افروخته است. امروز ماجرای حماسه و رزم کربلاییان به محفل بزمی می ماند که مداحان و مطربانش با انواع آلات موسیقی و ترانه ها و تصانیف شان زمزمه ی لالایی بر گوش خلایق می خوانند. ما کار را در پوسته پرستی و مرده پرستی گذرانده ایم و به مقبره پرستی گراییده ایم. آستان امام رضا(ع) عبارت است از انواع ایوان ها، رواق ها، صحن ها، گنبدها و مناره هایی که چشم زوار را چنان به خود مشغول می کند که تا در جوار است، می بیند و گُل بَه بَه و چَه چَه از آن می چیند و چون باز می گردد، طومار تعریف از شگوه سنگ و آجر و سیمان و کاشی و سرامیک آن آستان مقدس در پیش دیگران می گشاید و ذهن زیباگرای شیعه ی حساس را چون کبوتر حرم، در هوای مرقد مطهر آن مظلوم و غریب به پرواز وادار می دارد. و چه باید گفت در وصف مردم عاشقی که ضریح بی امام را در شهرها می گردانند و با دیدنش اشک از دیدگان و وجوه نقد از کیسه ها می افشانند. حکم حاکمیت هم در این میانه، بسیج رسانه در تبلیغ این پرستش بی خیزش است. گویی پسندیده تر آن که در یک کشور اسلامی، سرگرمی مردمش نیز رنگ و بوی اسلامی و مذهبی داشته باشد.

 آن چه در بالا آمد، تابلویی از وضعیت موجود است. درکنار این تابلو، تابلو دیگری از نمودهای فردی و اجتماعی نمادهایی است که ساخته ایم و عمری را بدان ها پرداخته ایم. تابلو دوم بازخورد و نتیجه ی چیزی است که در تابلو اول ترسیم کرده ایم. اگر بپذیریم سخن خدا را که «در سنّتش تبدیل و تحویلی راه ندارد»؛ پس باید در انتظار درو کردن کِشته ای باشیم که کاشته ایم. شاید نتوان گفت آن چه از تابلو اول و در نتیجه ی چنین ایمان و دیانتی برآمده، دروغ، ریا، ستم پذیری، قانون گریزی، خرافه گرایی، تفرقه، بیچارگی اقتصادی و اجتماعی و صدها مشکل دیگر بوده است؛ اما هرچیز دیگری که بوده، این ها در کنارش پررنگ ترین بوده اند. فاجعه آمیزتر آن که آن چه تاکنون از گفتار و رفتار ما برآمده، به حساب دین رفته است. آن که در کنار گود مسلمانی گری و شیعه بازی های ما نشسته و نا آشنا با ماهیت دین است، با خود چنین می اندیشد که «اگر دین آمده تا نقد دنیا را به نسیه ی عقبی تباه نماید، پس آن به که در زندگی ما رخ ننماید». یا «اگر حسینی دارم که قرار است هرچه دارم در پای روضه و نذر و زیارتش ببازم، اما با هر ریاکار و عوامفریب و ظالمی بسازم و خود نیز به چنین رفتارهای نکوهیده دست بیازم، پس نداشتنش مرا سودمند تر است». شیخی می فرمود «طبق آمارها، سالیانه میلیاردها تومان صرف هزینه های برگزاری مراسم ماه محرم و صفر می شود. پس بیاییم و به ارزیابی بنشینیم که در مقابل این هزینه های هنگفت چه به دست آورده ایم و می آوریم». هدف از نگارش این سطور نیز همین است که لختی اندیشه کنیم و برای این پرسش، پاسخی درخور بیابیم که در مقابل این همه هزینه و وقت و اشک و آه چه یافته ایم و چه کلاهی برای سر آگاهی و عزت خویش بافته ایم؟ اگر ما در مقابل این پرسش، انگشت دقت به چرتکه ی ارزیابی نرانیم و آن چه گفته ایم و گرده ایم را باز نخوانیم، بر اساس حدیث شریفی از پیامبر رحمت(ص) که فرموده: «حاسبوا قبل ان تُحاسبوا»، دیگران تراز سود و زیان ما را - در این بیع و شراع - به رخ خواهند کشید و در میان اعتقادات سنتی ما خواهند دوید. در نتیجه آن چه از این فرایند به دست می آید، همان است که در تابلو دوم نقش می بندد و راه قضاوت منصفانه را بر هر نا آشنا می بندد.

بنابر آن چه در بالا آمد، اگر کسی از شما متدیّنِ فرهیخته یِ به دامن دین آویخته بپرسد:

1-     چرا آن که به زعم خود دین و دیانتش بهترین است، اما رفتارش به دین بی شباهت ترین است؟

2-    چرا آن که علی(ع) دارد، اما عدالت را به هیچ روی پاس نمی دارد؟

3-    چرا آن که حاضر است خون خویش با قمه و زنجیر در پای حسین(ع) بریزد، اما برنمی تابد که حسین وار با ظلم و بی عدالتی بستیزد؟ و چرا قرن ها است حاکمان جبار و مستبدان قدّار در سایه ی بیرق برافراشته ی حسین(ع) با آرامش آرمیده اند و حتی خود نیز بر شیپور عزای او دمیده اند؟

4-    چرا پیروان «رحمة للعالمین» حتی بر همکیشان خویش رحمت نمی آورند، در سراشیبی سقوط درگیری های قومی و مذهبی چهار نعل و چهار اسبه می تازند و خون و حرمت برادر مسلمان خود را می ریزند و تباه می کنند؟

5-    چرا کسی که به «قاعده ی لطف» - که آن را جزو افتخارات فقهی اش می داند- دل بسته، اما در تفقّه و افتقاه در دین هیچ طرفی نبسته است؟

6-    چرا در میان تمام نقاط دنیا، خاورمیانه ی مسلمان است که نه تنها روی آرامش و خوشبختی ندیده، بلکه قرن ها است میدان تاخت و تاز استعمارگران خارجی و درگیری های فرقه ای بوده و ظاهراً هم خواهد بود.

7-    خاصیت این همه اشخاص فراخاکی، نمادهای مقدس و افلاکی و مراسم و شعائر و مناسک متعدد- که برگزار می کنیم و برخوردار نمی شویم- چیست؟

اگر کسی از اصحاب اندیشه، به دور از تعصبات دینی و مذهبی چنین پرسش هایی از شما بپرسد، در جواب چه خواهید گفت؛ تا دامن قرآن مبین و رسول امین از لوث آن چه بر عالَم اسلام می گذرد، مصون بماند؟ جواب باید چه باشد تا بشریت رغبت کند- به دور از هر گرایشی- نور نهج البلاغه را به روی خویش بگشاید و با خون حسین(ع)، ننگ جباریت را از چهره ی روزگار بزداید؟ جواب چگونه باشد که نسل جوان – چون در اعتقاداتش از گرایش های مقلدانه ی دوران کودکی گذشته و به مرحله ی عقلانیت رسیده است- دین و اعتقاداتش را نگذارد و نگریزد؟

(21/8/1392)

‍ تربیت عاطفی 

برخی از ما با دیدن نشانه های رفتاری و گفتاری آدم های دور و بر خود؛ از جمله: زورگویی، دیکتاتوری، مال اندوزی، دروغگویی، فحاشی، فحشاء، نابرابری، بی عدالتی، تجاوز به حق دیگران، قانون شکنی و... به این نتیجه رسیده ایم که انسان اساساً به بدی گرایش دارد و راه کج را آسان تر و مشتاق تر از راه راست می رود.

اگر نگاه ریشه ای تر به رفتارهای مثبت و منفی آدم ها داشته باشیم در خواهیم یافت که منشأ رفتارهاشان همان گرایش های عاطفی است که خداوند در وجود آن ها نهاده، اما به خاطر نبود تربیت صحیح به بیراهه می روند. 

انسان از نظر عاطفی قدرت طلب، خود خواه، تنوع طلب، مغروز، خواهان احترامِ دیگران، آماده برای وابستگی روحی به دیگران و... است و حالاتی مانند ترس، خشم، مهر، اندوه، شادی و... در او وجود دارد. هیچکدام از این گرایش ها بد و غیر ضروری نیست و حذف هرکدام از آن ها، زندگی انسان را:

* از حرکت باز می دارد؛

** از لطافت دور می کند؛

*** به سوی رفتارهای غیر اخلاقی و ناهنجار می کشاند؛

**** به ورطه ی افراط یا تفریط می اندازد؛

***** در جامعه و خانواده منزوی اش می کند؛

عشق، دوستی، مدیریت، اقتصاد، تکاپو، آسایش، آرامش، خلاقیت، اختراعات و... همه حاصل وجود همین کشش ها و گرایش ها در ذات انسان است، اما مشکل از جایی آغاز و تصورِ «گرایش انسان به بدی» زمانی در ذهن ها ایجاد می شود که گرایش های عاطفی انسان به شکل مناسب تربیت نشود. مثلاً اگرانسان:

@ گرایش به وابستگی روحی به دیگران نداشته باشد، نمی تواند برای خود دوست بیابد یا عاشق شود.

@ قدرت طلب نباشد، به مدیریت بر دیگران تمایل ندارد.

@ خودخواه نباشد، به دنبال حفظ خود و اموال خود نیست.

@ احترام خواه نباشد، تشخّصی برای خود قائل نیست و عزت نفسش پایمال می شود.

@ ترس در او نباشد، به رفتارهای نامعقول دست می زند.

@ تنوع طلبی، او را به سوی مطالعه، اندیشیدن و نوآوری سوق می دهد.

@ نیروی خشم باعث می شود خنثی نباشد و در مقابل تهدیدها و ناراستی ها عکس العمل مناسب نشان دهد.

@ و...

انسان زمانی می تواند به کمک نیروهای عاطفی خود چرخ زندگی فردی و اجتماعی اش را به حرکت درآورد که به تربیت این نیروها توفیق یابد. با تربیت گرایش های عاطفی است که انسان:

الف) راه را به بیراهه نمی پیماید.

ب) «شخص» او محور همه ی تمایلات نمی شود.

پ) در حق دیگران و نظم اجتماعی خلل ایجاد نمی کند.

ت) رفتارها و گفتارهای بیجا از او سر نمی زند.

ث) بر نیروهای درونی خود تسلط دارد.

بنابر این «فرمان» تربیت و اخلاق است که «اتومبیل» گرایش های عاطفی انسان را در جاده ی سرسبز زندگی به پیش می راند و از پرتگاه ها و دره های کشنده می رهاند.

انسانِ عاطفی کسی است که:

1- توانسته نیروهای عاطفی درون خود را تربیت کند.

2- از نیروهای عاطفی به شکل شایسته در زندگی روزمره و روابط اجتماعی خود بهره بگیرد.

# ...و سه نکته ی مهم: 

 نکته ی اول) برخی از ما «عاطفی بودن» را با «احساساتی بودن» اشتباه می گیریم و می اندیشیم هرچه انسان ها احساساتی تر و هیجانی تر باشند، عاطفی ترند؛ حال آن که این دو گاهی در مقابل هم قرار می گیرند. انسان های عاطفی – برعکس انسان های احساساتی - یاد گرفته اند به جای هیجانی شدن های بی مورد، احساسات خود را کنترل و از نیروهای عاطفی خود به جا و به موقع استفاده کنند. مثلاً انسان های احساساتی رود خشم می گیرند و رفتارهای خشمگینانه شان بیجا و بی موقع بروز می کند، اما انسان های عاطفی نیروی خشم خود را تربیت کرده و بر او لگام زده اند. 

 نکته ی دوم) هرچند قوت یا ضعف عواطف در انسان به درستی یا نادرستی فرایند تربیت عاطفی بستگی فراوان دارد، اما زمینه های ارثی را نباید در این مورد نادیده گرفت. بنابراین دقت در زمان ازدواج و برگزیدن همسر از خانواده های عاطفی، هم در ایجاد و تقویت فضای عاطفی زندگی و هم در تولد فرزندان عاطفی بسیار مؤثر خواهد بود.

 نکته ی سوم) اگر احساساتی بودن، و بیخیال بودن را به صورت یک طیف در نظر بگیریم و عاطفی بودن را در وسط این طیف قرار دهیم، انسان ها در برخورداری از ویژگی های این سه گروه در طیف یاد شده قرار می گیرند و سیاه یا سفید مطلق نیستند.

** اگر می خواهیم عاطفی زندگی کنیم و خانواده ای عاطفی داشته باشیم، باید به «تربیت عاطفی» خود و فرزندان مان توجه کنیم.**

(اردیبهشت ماه 98)

قرآن کریم خمس را ثابت نموده، در دوره رسول خدا(صلی الله علیه وآله) نیز خمس بوده، آیه‌ای در قرآن کریم نیز داریم که می‌گوید: «وَاعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شَیْءٍ فَأَنَّ لِلَّـهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّ‌سُولِ…»(بدانید هرگونه غنیمتی به دست آورید، خمس آن برای خداست و برای پیامبر و…)(انفال:42).

اما خمس بر چند گونه است.

یکی از انواع خمس، غنائم دارالحرب است؛ یعنی اگر از دشمن چیزی را گرفتند، خمسش را باید به رسول خدا یا کسی از امامان که پس از ایشان است یا… بپردازند.

اکنون فرض کنید که کشورِ اسلامی توانمندی بتواند کشور کافری را اشغال و غنیمت فراوانی را کسب نماید، خمسش باید به چه کسی پرداخت شود؟ یک پنجمش به کسی که در جایگاه امام معصوم قرار گرفته.

گونه دوم، معادن است؛ یعنی نفت، طلا، نقره، مس و تمام معادنی که استخراج می‌گردد. هر چه از معدن استخراج می‌گردد، خمسش باید به امام معصوم یا کسی که در دوره غیبت کبری در جایگاهش قرار می‌گیرد پرداخت شود، که همانا راویان حدیث و علمای شیعه هستند.

گونه سوم، غواصی است؛ هرچه از دریا استخراج گردد، خمسش به امام یا جانشین ایشان بازمی‌گردد.

گونه چهارم، گنج است؛ شما اکنون می‌شنوید که در جایی حفاری شده و قطعه‌ای قدیمی بیرون آوردند که ارزش فروانی دارد، این نیز خمسش باید پرداخت شود.

از این چهار مورد بیشتر مردم ندارند، چرا که ارتباطی با جنگ و معدن و غواصی و گنج ندارند. آنچه باقی می‌ماند ارباح مکاسب(منفعت کسب و کار) است؛ یعنی افراد در کسب و کار خود منفعتی را کسب می‌کنند، آنچه در سال خمسی خرج می‌کنند بخشیده می‌شود، اما باید خمس باقی مانده آن را بدهند.

اکنون نیز اگر چیزی از زمین کشف گردد، مگر حاکمیت آن را به کسی می‌دهد که بخواهد خمسش را بدهد؟ اگر معدنی یا گنجی یافت شد یا اگر جنگی رخ داد و غنایمی به دست آمد مگر به مردم می‌دهند؟ حال شاید هدیه‌ای بدهند، اما تمامش جزو دارایی حکومت می‌شود. پس اکنون در عرصه شیعی، خمس منحصر به خمس ارباح مکاسب شده.

آنچه که ما گفتیم در قرآن دلیلی مبنی بر خمس نیست، منظورمان آن موارد چهارگانه نبود، بلکه منظورمان خمس ارباح مکاسب بود و آنچه در روایات آمده که پیامبر(صلی الله علیه وآله) به فقرا خمس می‌دادند، از کدام خمس بود؟ خمس غنایم دارالحرب بود و نه خمس ارباح مکاسب.

تا آنکه به دوره امام کاظم و امام رضا(علیهماالسلام) رسیدیم و تا آن زمان نه پیامبر و نه دیگر امامان، خمس ارباح مکاسب نگرفتند. سیستم گرفتن خمس ارباح مکاسب، به شکل رسمی از دوره امام رضا و امام جواد(علیهماالسلام) شروع شد، به‌خصوص در دوره امام جواد(علیه السلام).

ادامه مطلب...

اشاره: [یکی از مسائل بسیار مهمی که درباره آیه تطهیر مطرح است این می باشد که وقتی خداوند می فرماید: «إِنَّما یُرِیدُ اَللّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ اَلرِّجْسَ أَهْلَ اَلْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً»؛ احزاب/33 (خداوند فقط مى خواهد پلیدى و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملاً شما را پاک سازد)، آیا این اراد? الهی، اراده ای تشریعی است یا تکوینی؟ چنانچه اثبات شود اراده خداوند بر تطهیر اهل البیت، تشریعی است، این کاشف از عصمت برای مصادیق اهل البیت نخواهد بود؛ چرا که امور تشریعی به دلیل مختار بودن انسان، قابلیت تخلّف و سرپیچی دارند، اما در صورتی که این اراده، تکوینی باشد، حاکی از عصمت برای مصادیق اهل البیت خواهد بود؛ چون در خارج تحقّق یافته است. پیش از پاسخ دادن به این سؤال، ابتدا باید معنای اراده تشریعی و تکوینی و نیز تفاوت بین آن دو را دانست].

**آنجا که خداوند متعال می فرماید: «انما یرید الله»، منظور از «یرید»، اراده تکوینی است یا تشریعی؟

تفاوت بین اراده تشریعی و تکوینی
برای اینکه مطلب روشن تر شود، اشاره ای به فرق بین اراده تکوینی و تشریعی می کنیم.

1. تفاوت اوّل: دخالت و عدم دخالت اراده فردی دیگر در تحقّق فعل
در اراده تشریعی، بین اراده شخص و تحقّق آن اراده در خارج، اراده فرد دیگری دخالت می کند، به عنوان مثال وقتی که شما از فرزند خود می خواهید برایتان آب بیاورد، برای اینکه آوردن آب تحقّق پیدا کند، باید اراد? متوسطی بین اراده شما و نوشیدن آب وجود داشته باشد و آن، اراده فرزند شماست که می رود برایتان آب می آورد. این را اراده تشریعی می نامند.
اما در اراده تکوینی، بین اراده فرد و تحقّق آن در خارج، اراده موجود یا شخص دیگری دخالت ندارد، مثلاً شما اگر انجام کاری را از دست خود بخواهید، دست تان بلافاصله برای انجام آن فعل حرکت خواهد کرد، بدون آنکه برای تحقّق خواسته شما در خارج، نیازی به دخالت اراده ای دیگر باشد.

2. تفاوت دوّم: تخلّف پذیری و عدم تخلّف پذیری

از مهمترین ویژگی های اراده تشریعی این است که قابل تخلف است، اما یکی از ویژگی های مهمّ اراده تکوینی و از بارزترین احکام آن، این است که غیر قابل تخلّف می باشد. اگر از چشم خود بخواهید که چیزی را ببیند، آیا ممکن است از اراده شما تخلّف کند؟ خیر، ممکن نیست تخلف کند؛ زیرا این اراده شما تکوینی است.

اراده الهی در آیه تطهیر، تکوینی است و نه تشریعی!
اکنون به آیه تطهیر باز می گردیم. اگر منظور آیه، اراده تشریعی باشد، پس افاده «انشاء» می کند؛ یعنی فعل «یرید» در آیه به این معناست که خداوند از اهل بیت می خواهد تا معصوم باشند، نه اینکه خبر از عصمت آنها بدهد. اما اگر فعل «یرید» را در این آیه، از نوع اراده تکوینی بدانیم، منظور آیه این می شود که خداوند اراده نموده است که اهل بیت معصوم باشند و با این آیه، خبر از عصمت آنها [در خارج] می دهد.
بدین ترتیب ما در این جا در برابر دو انتخاب قرار می گیریم. اگر اراده تشریعی باشد، منظور آیه انشاء و طلب طهارت و عصمت از اهل بیت است، و اگر اراده تکوینی باشد، منظور آیه خبر دادن از معصوم بودن اهل بیت است [و بین این دو تفاوت بسیار است!].
اما نمی توان این اراده را تشریعی دانست؛ زیرا آیه می فرماید: «انما یرید الله»؛ و «انما» نمایانگر حصر و محدودیت است. اگر این اراده تشریعی باشد، معنای آیه این طور می شود که خدا فقط از اهل بیت می خواهد که پاک و پاکیزه و معصوم باشند و در این صورت معنا ندارد که خداوند خواستار طهارت اهل بیت به تنهایی و دوری آنها از رجس باشد [زیرا خداوند بخل ندارد نسبت به اینکه دیگران هم طاهر شوند و اساساً دوست دارد که همه انسان ها پاک شوند، اگرچه برخی از انسان ها با اختیار خودشان مسیر گمراهی و رجس و ناپاکی را انتخاب می کنند].
تغییر دادن مصداق اهل بیت در آیه به کسانی غیر از عترت پیامبر(ص) نیز، چیزی را عوض نمی کند! چه مصداق اهل بیت را زنان پیامبر (ص) فرض کنیم، چه آنها را نزدیکان عمومی پیامبر (ص) بدانیم و چه عترت خاصّ او تلقی کنیم، فرقی نمی کند و این امر مشکل را حلّ نخواهد کرد؛ چون اراده تشریعی همچنان با حصر موجود در آیه ناهماهنگ باقی خواهد ماند [یعنی دلیلی ندارد که خداوند فقط از زنان پیامبر (ص) یا تنها از عترت خاصّ او بخواهد که پاک باشند و سایر مردم را از رفتن به سوی پاکی و طهارت استثناء کند!]
خدای متعال شریعت اسلام را نازل نکرد تا اینکه فقط اهل بیت [صرف نظر از اینکه مصادیق اهل بیت چه کسانی باشند] پاکیزه شوند و از رجس دوری کنند، بلکه آن را نازل کرد تا همه مسلمانان پاکیزه گردند و همه کسانی که این دین به آنها می رسد، از آلودگی منزّه شوند.
پس اگر «انما یرید الله» را اراده تشریعی و مفید معنای انشاء و طلب و درخواست بدانیم، این قید و حصر (انّما) بی جاست و اساساً با معنای آیه ناهماهنگ خواهد بود. بنابراین اراده مطرح در آیه تطهیر، بدون تردید اراده تکوینی است؛ یعنی خداوند اراده کرده است که اهل بیت (علیهم السلام) معصوم باشند و در این آیه، خبر از عصمت آنها [به عنوان فعلی که در عالم خارج و از نظر وجودی محقّق شده است] می دهد.

(برگرفته از کتاب پرسمان امامت، ص 291 و 292 - سید کمال حیدری)

یکی از مهمترین آیاتی که به جایگاه والای زنان در قرآن اشاره نموده، آیه پنجم از سوره ضحی می باشد:
(وَلَسَوْفَ یُعْطِیکَ رَبُّکَ فَتَرْضَى?)؛ و پروردگارت به زودی به تو عطایی می کند که راضی شوی.
این آیه شریفه بالاترین مقام و کرامت را برای پیامبر اکرم (ص) تصویر می نماید و اشاره می کند که نبی اکرم (ص) به مرتبه ای از مراتب کمالی رسیده که خداوند متعال درصدد جلب رضایت او می باشد. غالبا این بندگان هستند که باید به دنبال جلب رضایت پروردگار باشند تا اینکه خدا از آنها خشنود گردد، اما گاهی مقام بنده ای تا جایی بالا می رود که خداوند متعال با آن عظمت خود، در مقام راضی ساختن بنده خویش برمی آید.
حال با توجه به این آیه، سوال این است که اعطاء و بخشش الهی که به وسیله آن رضایت پیامبر اکرم (ص) حاصل شده چیست؟!
با رجوع به قرآن مشخص می شود لفظ اعطاء – که درباره رسول خدا (ص) ذکر شده – تنها در آیه اول سوره کوثر آماده است: (إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ)؛ محققا ما به تو خیر کثیر دادیم.
در اینکه آشکارترین مصداق کوثر، حضرت فاطمه زهراء (سلام الله علیها) می باشد هیچ شکی وجود ندارد و بحث ما در حال حاضر ناظر به این مطلب نیست، بلکه مقصود ما این است که خداوند متعال نسل پیامبر اکرم (ص) را به وسیله فاطمه زهراء (س) – که یک زن است – حفظ نمودند و این آیه مرتبط با نسل طاهر نبی اکرم (ص) یعنی اهل بیت (ع) می باشد؛ به قرینه سومین آیه سوره کوثر که می فرماید: (إِنَّ شَانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ)؛ و بدان که محققا شماتت گوى و دشمن تو ابتر و بلا عقب است.
پس مشخص می شود که اولاد بزرگوار نبی اکرم (ص) از مصادیق کوثر هستند.
اکنون با توجه به مطالب فوق باید افزود خداوند برای نشان دادن جایگاه بلند زنان در نزد خود – آن هم در جامعه ای که زنان هیچ منزلت و ارزشی نداشتند به طوری که هرگاه دختری متولد می شد از سر شرم و به خاطر ناراحتی او را زنده به گور می کردند – نسل خاتم الأنبیاء را از فرزند دخترش قرار داد و بالاترین عظمت و شرافت را نصیب فرزند دختر نمود که اعراب جاهلیت آن را عار می دانستند.
اگر کسی بگوید این مقام تنها مختص فاطمه زهراء (س) می باشد، پاسخ می دهیم هر چند سرور زنان عالم حضرت زهراء (س) می باشد اما خدواند متعال می خواهد عظمت زنان را به اعراب جاهلیت نشان دهد و با اینکه امکان داشت نسل پیامبر (ص) از فرزند پسر ادامه یابد اما اراده حکیمانه خداوند بر این تعلق گرفت که نسل مطهر پیامبر (ص) از حضرت صدیقه فاطمه (س) ادامه یابد و بدین وسیله کرامت زنان را به جامعه جاهلی که زنان را تحقیر می کردند نشان دهد.
?? بنابراین مشخص شد که مصداق عطای الهی که پیامبر اکرم (ص) را راضی و خشنود گردانید، از نسل زنان می باشد و نه از میان مردان، و این مساله بیانگر کرامت، عظمت و علو مرتبه زنان نزد خداوند متعال است.

?????? برگرفته از جلسه نهم درس خارج “فقه المرأة”/ آیت الله سید کمال حیدری

 رابطه ی ساختار سیاسی و توسعه 

اکثر مردم دنیا نظام سیاسی دموکراتیک را منشأ و مهبط رشد و توسعه و اصلاح می دانند، اما الزاماً چنین نیست. کشورهایی مانند اسپانیا، فنلاند، نگلستان، ژاپن و... بر اساس نظام شاهی و امپراطوری اداره می شوند و چیزی هم از کشورهای دموکراتیک کم ندارند. از سوی دیگر بسیارند کشورهایی که ادعای دموکراسی دارند، اما بویی از آن استشمام نکرده اند و هیچ بذر رشد و توسعه ای در آن ها نروییده است.

به نظر می رسد هر ساختار سیاسی که ویژگی های زیر در آن متجلی شود – چه دموکراتیک باشد یا نباشد - راه صلاح و اصلاح و توسعه را خواهد پیمود:

1- فرهنگ اقتدارگرایی از میان مردم و مسئولان رخت بربندد: در جامعه ای که مسئول برای مردم، راننده برای مسافران، نانوا برای مشتریان، مبصر برای دانش آموزان، کارمند برای ارباب رجوع، ناشر برای نویسندگان و... سالار است و با افتخار ژست دیکتاتور مئابانه به خود می گیرد و در جامعه ای که اقتدارگرایی در تمام رگ و پی آن ریشه دوانیده باشد، فساد و اقتدارگرایی مسئولان و عقب ماندن آن کشور از کاروان توسعه دور از انتظار نیست.

2- قانون فصل الخطاب باشد و هیچ شخص و ارگانی به خود اجازه ندهد فراتر از قانون قدمی بردارد یا قانون را به نفع خود و یا در توجیه رفتارهای فراقانونی تفسیر کند.

3- تعامل بین مردم، مسئولان و کشورهای خارجی در یک ساختار محکم و منظم حقوقی تعریف شود؛ به شکلی که:

* همه ی سخنان و رفتارهای مسئولان در چهارچوب این ساختار قرار بگیرد. 

** مسئولانی که پست و مسئولیتی می پذیرند، بدون استثناء بدانند در کجای این ساختار قرار دارند، حیطه ی اختیارات شان چقدر است و باید به چه نهادی پاسخگو باشند.

*** نهادهای نظارتی تعریف شده، مستقل و کارآمد باشند.

4- «فرد» جای خود را به «نهاد» بدهد. نهادسازی و تصمیم گیری جمعی در قالب نهادهای تعریف شده ی قانونی می تواند دست سلایق فردی را کوتاه و به اجماع سازی نهادینه شده بر اساس قانون منتهی شود.

بنابراین:

یک- ساختار سیاسی هر کشور بستر تمام رفتارهای فردی و اجتماعی است. 

دو- ساختن کشور و بسترسازی برای توسعه ی پایدار، به ساختار سیاسی مناسب و کارآمد نیازمند است.

سه- در صورت آلوده شدن یک یا چند جزء از اجزای ساختار کلی به فساد و بحران فراگیر، باید به سراغ ساختار سیاسی رفت.

????بی شک وضعیت هرکشور آینه ی تمام نمای وضعیت ساختار سیاسی و نظام فکری حاکمان آن است. ????

(15 اردیبهشت 98)

 بایدها و نبایدهای یک مصاحبه 

** مثلاً متن زیر چکیده ی مصاحبه ی یک خبرنگار با یک مسئول است. **

_______________________________________________

خبرنگار: سلام جناب آقای مسئول! تشکر می کنم که ما را برای انجام مصاحبه پذیرفتید.

مسئول: من هم باید از شما به خاطر این مصاحبه تِشِکر کنم.

خبرنگار: لطفاً تعدادی از اقدامات اقتصادی دولت تان را برای مردم بیان بفرمایید.

مسئول: ما باید اقتصاد را رونق بِدِهیم. ما باید از طرح های اقتصادی با شدت تمام پشتیبانی کنیم. فعالیت های اقتصادی نباید تعطیل شود. کشور باید پله های رشد و توسعه ی اقتصادی را با سرعت طی کند.

خبرنگار: تا کنون به چه مقدار از وعده های انتخاباتی تان جامه ی عمل پوشانده اید.

مسئول: به همِه شان... ما اصولاً باید به وعده ها جامه ی عمل بپوشانیم. وعده ها حتماً باید جامه داشته باشند و لخت بودن شان مسئله ایجاد می کند و باعث می شود گشت، آن ها را ارشاد کند.

خبرنگار: شما در انتخابات دور دوم فرمودید که وعده هاتان به مردم را فراموش نکرده اید.

مسئول با خنده: اِه اِه اِه اِه اِه ! ...بله، فراموش نکرده ام که چنین چیزی را فرموده ام. اساساً کشور ما کشور وعده ها است و ما نباید وعده ها را فراموش کنیم.

خبرنگار: شما در یکی از سخنرانی هاتان فرموده اید که برای کار کردن اختیار ندارید و نمی توانید در باره ی مذاکره یا رفتارهای دیگرتان تصمیم بگیرید. آیا هنوز هم سر حرف تان هستید؟

مسئول: بله! ما باید برای کار کردن اختیار نداشته باشیم و خودمان خواسته ایم که اینجوری زندگی کنیم.

خبرنگار: اگر باید اختیار نداشته باشید و یا به تعبیر شما، نباید اختیار داشته باشید، پس چرا اعتراض کردید.

مسئول: ما چه اختیار داشته باشیم، چه نداشته باشیم، نباید اعتراض کنیم. آن را هم گفتم، اعتراض نبود؛ در حقیقت جهت اطلاع عرض کردم.

خبرنگار: اگر قرار بود شما اختیار نداشته باشید و کار هم نکنید، پس چرا کاندیدا شدید و مردم برای چه به شما رأی دادند؟

مسئول: کدام «بی سواد» و «هوچی باز» ی گفته قرار است من کار نکنم؟ هرچند من اختیار ندارم، اما باید کار کنم ...مردم هم باید به من رأی می دادند. اصولاً مردم باید در انتخابات شرکت کنند؛ همچنان که باید در راهپیمایی ها و نماز جمعه ها شرکت کنند و این نباید هیچ ربطی به کارکردن یا نکردن مسئولان داشته باشد.

خبرنگار: اخیراً شما امور کشور را به حال خود رها کرده اید و مانند بعضی از مسئولان دیگر، زیاد به بروپای دشمن و آمریکا می پیچید. چرا؟ مگر چه اتفاق تازه ای افتاده؟

مسئول: این کدخدای بی تربیت بدجوری زیر کاسه و کوزه ی مذاکرات زد و خرابش کرد. ما تازه فهمیده ایم که باید به او فحش بدهیم. به نظر من ما نیابد به او فحش ندهیم.

خبرنگار: چه برنامه هایی برای باقیمانده ی دوران مسئولیت تان دارید؟

مسئول: برنامه ی ما این است که هرطور شده باید دوران مسئولیت مان را به پایان ببریم.

خبرنگار: ما نیز باید در پایان مصاحبه از شما تشکر کنیم.

مسئول: پس چرا تشکر نمی کنید؟

خبرنگار: ما وعده می دهیم که حتماً از شما تشکر کنیم.

مسئول: پس کِی

خبرنگار: هر وقت که شما به وعده ها و «باید»ها و «نباید»هاتان عمل کردید.

(10 خردادماه 98)

با هوش ترین مقام دنیا

اگر از بنده ی حقیر بپرسند باهوش ترین مقام دنیا کیست، می گویم «دونالد جان ترامپ» رئیس جمهور فعلی آمریکا. باز اگر بپرسند: چرا؟ ...دلایلش را خدمت شان عرض خواهم کرد. آقای ترامپ به دو دلیل باهوش ترین مقام دنیا است:

دلیل اول) آقای ترامپ قبل از گرفتن پست و مقام، اول زندگی خودش را از نظر اقتصادی راست و ریس و شکمش را به اندازه ی کافی سیر کرد تا فردا اتفاقات زیر برایش نیفتد:

   * اتفاق اول- مردم نگویند - خدای نکرده، گوش شیطان کر و بلانسبت بعضی ها - دنبال پست و مقام است که شکم خودش و اطرافیانش را سیر کند، یا تشریف آورده که ببرد و بخورد و یک آب معدنی تگری هم روش.

    ** اتفاق دوم- وابسته به مسئولیت و مقام نباشد. این طور نباشد که هر وقت دوران مسئولیتش تمام شد و از در بیرون رفت، باز از پنجره برگردد و اگر از پنجره بیرونش کردند از یک روزن دیگر سردر بیاورد. البته بلانسبت برخی از مسئولان خودمان که ماندن شان در مسئولیت – آن هم تا آخر عمر شریف شان - براساس تکلیف الهی است و اصلاً هیچ ربطی به این حرف ها ندارد.

     *** اتفاق سوم- این طور نیست که بعد از پایان مسئولیتش، به درد کاری نخورد و نداند به کجا برود و چه کند. یکراست به دفتر کارش می رود و کار تجارت را ادامه می دهد. بماند که بعضی مسئولان در برخی نقاط دنیا در هنگام مسئولیت شان هم به درد کاری نمی خورند. به جرأت می توان گفت نبودن مُشارٌالیهم (بعضی مسئولان در برخی نقاط دنیا) – خداوکیلی و حضرت عباسی – از بودن شان خیلی بهتر است؛ حداقل این که در فقدان مسرت بخش شان کارها خراب تر و تشنج داخلی و خارجی ایجاد نمی شود.

دلیل دوم) دلیل دوم که از دلیل اول مهم تر است، این است که همه ی مسئولان و مقامات ایران و کشورهای چند به اضافه ی چند، سال ها نشستند و گفتند و برخاستند و قطعنامه صادر کردند، اما جز ترامپ، حواس هیچ کس  به این نکته ی اساسی نبود که وقتی ایران از آمریکای کدخدا شماره تلفن ندارد، چگونه می تواند با او تماس بگیرد و مشکلاتش را حل کند. کلید تمام مشکلات و کش و قوس ها فقط یک شماره تلفن بود.

هرچند ایرانی ها می گذارند آب ها از آسیاب بیفتد و جوک ها و گزارش های صدا و سیما در این باره تمام شود، بعد می روند سراغ شماره تلفن ترامپ، اما به نظر شما مخابرات ایران(!) می گذارد این ارتباط برقرار شود؟

 (22/2/98)

‍ نقش تربیتی پدران

وقتی سخن از تربیت فرزندان به میان می آید، همه ی توجه ها به سوی مادران برمی گردد. انگاره ها بر این است که مادر سنبل خانه داری و تربیت فرزندان است و پدر آفریده شده تا در بیرون از خانه کار کند و نیازهای مادی خانواده را برآورَد. این فرهنگ تا آن جا در میان ما رسوخ کرده که پدر نقشی برای خود در تربیت قائل نیست و اگر از او پرسیده شود «چرا در تربیت فرزندانت کوتاهی کرده یا می کنی»، پاسخ می دهد «من چیزی را برای فرزندانم کم نگذاشته ام و از شیر مرغ تا جان آدمیزاده را برای شان فراهم کرده ام».

در مقابل فرهنگ و انگاره های عامیانه، دانش تربیت به این  نتیجه رسیده که نقش پدر در تربیت فرزندان بی بدیل است. رفتارهای مادرانه فقط جنبه هایی از شخصیت فرزندان را می سازد و نمی تواند جای رفتارهای پدرانه را بگیرد. ارتباط پدرها با فرزندان شان از جنس خاصی است؛ مثلاً پدرها فرزندان شان را قلمدوش می گیرند، چهار دست و پا می روند و فرزندان را روی پشت خود سوار می کنند و بردن فرزندان به بیرون از خانه – چه پارک یا مسافرت – از علایق و رفتارهای پدرانه است. پدران فضای شادتر و پرجنب و جوش تری را در بازی برای فرزندان فراهم می کنند. ثابت شده، فرزندانی که فقط با پدرشان زندگی می کنند نسبت به فرزندانی که با مادرشان زندگی می کنند:

یک- اجتماعی ترند.

دو- دارای مهارت های مختلف فنی و حرفه ای بیشتری برای استفاده در زندگی روزانه اند.

سه- استقلال و خوداتکایی بیشتری دارند.

چهار- اعتماد به نفس شان بالاتر است.

بنابر این، شایسته - و بلکه لازم – است:

الف) پدرها نقش خود را در تربیت فرزندان بیابند و برای پرداختن به آن وقت کافی بگذارند.

ب)مادران نقش تربیتی پدرها را به رسمیت بشناسند و با رفتارهای احساسی و بعضاً انحصارطلبانه ی تربیتی، مانع ایفای نقش پدران در تربیت فرزندان نشوند.

??بی شک پدرها و مادرهایی که:

1- با عشق در کنار هم اند؛

2- برای شناخت و انجام نقش تربیتی خود مطالعه می کنند؛

3- برای تربیت فرزندان خود وقت کافی اختصاص می دهند؛

4- در رفتارهای تربیتی با هم هماهنگ اند؛

5- نقش تربیتی همدیگر را به رسمیت می شناسند؛

فرزندان خوب و شایسته تری تربیت خواهند کرد.