سلام. از نکته سنجي شما سپاس گزارم. واقعيت آن است که حوزه فرهنگ و حوزه اخلاق، در موارد بسياري داراي همپوشاني است. خصوصاً آن که اينجانب فرهنگ را «مجموعه در هم تنيده و رو به تکاملي از ويژگيهاي خاص زندگي اجتماعي انسان» ميدانم که در سايه اين ويژگيها او از ساير حيوانات متمايز ميگردد. بدين ترتيب، در موارد متعددي، ناچار به طرح نکات اخلاقي نيز خواهيم بود.

سلام. همان گونه که در متن تصريح شده است، عمل بدون پشتوانه معرفتي، و ايمان ناقصي که به عمل منتهي نشود، هر دو حاکي و نمايش دهنده فاعلي هستند که در مرتبه اي از مراتب نفاق يا فسق قرار دارد. و البته اين مراتب تشکيکي بوده و طيف گسترده اي را در بر مي گيرد. بدين ترتيب، کسي که کاملا پيراسته از اين مراتب باشد، همان خواهد بود که در آموزه هاي عرفاني، انسان کامل ناميده مي شود.نکته ديگري که در مطلب شما، نظر مرا به خود جلب کرد، تقسيم انسان ها و اعمال ايشان بر اساس شاخص مشهور اما پرايهام خواص و عوام است؛ واقعيت آن است که در آموزه هاي قرآني، ايمان قلبي افراد يا خاص بودن ايشان با شاقول علم ظاهري، حتي اگر علم دين باشد، سنجيده نمي شود؛ پس آن چه ما عاميانه مي پنداريم، اگر پاسخي درست به نداي وجدان و فطرت سليم آدمي باشد، حتي اگر با تقليد انجام شود، از ايمان ناب ديني بر آمده است. براي تأمل بيشتر به آيات 24 تا 35 سوره مبارکه هود مراجعه کنيد، و مذاکره و گفتگوي نوح (عليه السلام) را با سران و خواص قوم خويش مطالعه کنيد. خصوصاً آنجا که بزرگان قوم، ايمان آورندگان به نوح را ساده لوح مي نامند، اما نوح با قاطعيت از ايمان پيروان خود دفاع مي کند.بنابر اين، گرفتاري در نفاق و فسق، بيش از آن که گريبان گير عوام باشد، خواص را در بر مي گيرد، و بايد به خدا پناه برد از اين که علم و دانش، انسان ها را در حجاب هاي گوناگون معرفتي قرار دهد.

سلام و درود بر استاد ارجمند و گرامي ام. درک عبارت موجز شما برايم دشوار بود؛ اما اگر منظورتان آن است که ظواهر در اعمال صالح از اولويت برخوردار نيست، في الجمله پذيرفتني است. گو اين که تعظيم شعائر و تذکر به ايام الله، و همچنين اهتمام به مناسک آئيني هم در اسلام مورد توصيه و توجه است.